Ўзбекистон республикаси Олий ва ўрта махсус таълим


Ўзбекистон республикаси Олий ва ўрта махсус таълим



Download 1,64 Mb.
Pdf ko'rish
bet68/148
Sana21.02.2022
Hajmi1,64 Mb.
#37163
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   148
Bog'liq
strukturno-semanticheskie i kommunikativnye osobennosti passivnyx konstruktsij v tekste

 
Ўзбекистон республикаси Олий ва ўрта махсус таълим 
вазирлиги 
 
Низомий номли Тошкент Давлат Педагогика 
 Университети 
 
 
 
 
 
3-курс БТ ва СТИ йўналиши талабалари учун
 
 
ОНА ТИЛИ ЎКИТИШ МЕТОДИКАСИ 
 
 
 
фанидан маъруза матнлари 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Тузувчилар:
доцент. Х.Ғуломова
педагогика 
фанлари 
номзоди, 
доцент.
Ш.Йулдошева
 
 
 
 
 


 
 
 
ФОНЕТИКА, ГРАММАТИКА, СУЗ ЯСАЛИШИ ВА ОРФОГРАФИЯНИ УРГАНИШ МЕТОДИКАСИ 
Бошлангич синф укувчиларида илмий дунёкараш элементларини шакллашириш ва она тили 
урганишнинг роли. 
Укувчиларга таълим- тарбия бериш вазифаларидан бири уларда илмий дунёкараш элементларини
шакллан тиришдир. Бу вазифани хал килишда максадга мувофик ишлашнинг етакчи шарти -
укувчини шахс сифатида муваффакиятли камол топтиришдир. Куйида курсатилган омиллар тилни 
ургатиш билан боглик холда укувчиларда илмий дунёкараш элэментларини шакллантириш усулини 
белгилайди. 
1.Тилнинг ижтимоий ходиса сифатидаги мохияти унинг алока вазифасини ифодалашдан иборатдир. 
Мактабда, шу жумладан бошлангич синфларда тилни ургатишнинг етакчи йуналиши укувчилар тилнинг 
алока вазифасини бажаришини тушунишларига эришиш хисобланади. 
2.Тил билан тафаккур узвий боглик булиб, тафаккур суз воситасида юзага чикади. Тил 
тафаккурнипг махсули хисобланиб онгдан ташкарида узича яшамайди. 
З.Тил ва тафаккур атрофимизни ураб олган моддий борликка нисбатан иккиламчидир. Тафаккур 
ташки дунёнинг тушунчадаги ифодаси хисобланади. Сузнинг тушунчанинг шартли номини узида акс 
эттиради. Дунёда йук нарса онгда хам, тилда хам булмайди. Бу холат укувчиларда материалистик 
дунёкарашни шакллантириш асосини ташкил эгади ва дидактик тамойиллардан бирини, яъни тил атрофни 
ураб олган мухитни, вокеликни кузатиш жараёнида ва базасида фаол билиш фаолияти вазиятида 
урганилишини белгилайди. Бундай ёндашиш дунёкарашнинг асосий масалалардан бирига, яъни нима 
бирламчи: табиат (материя)ми ёки онгми деган саволга жавоб тайёрлаш хисобланади; материя — 
бирламчи, онг — иккиламчи деган тушунчадан болалар хабардор булишига ёрдам беради. 
4. Тил - барча томонлари узаро диалектик богланишда ва бирликда булган мураккаб, купкиррали 
ходиса. Алока жараёнида тилнинг барча томонлари, унинг барча компонентлари бир-бирига узаро таъсир 
этади, шундай шароитдагина тил узининг алока вазифасини бажара олади. 
Мактабда тилнинг барча томонлари (талаффузи, фонетикаси, лексикаси, грамматикаси, суз 
ясалиши)ни узаро боглик. холда урганиш она тилини ургатишдаги етакчи тамойилини амалга ошириш 
укувчилар тилни мураккаб, ривожланувчан, узаро богланган мухим томонларга эга булган ходиса сифатида 
англаб етишлари учун илмий асос яратади. Тилнинг мохиятини бундай идрок этиш ходисларнинг 
ривожланувчанлиги ва узаро богланган кисмлардан тузилишини диалектик-материалистик тушунишга 
замин буладн. 
Мактаб тажрибаси ва махсус текшпришлар шуни курсатадики юкорида кайд этилган дастлабки кодаларни 
укув жараёнида амалга оширишда: ижтимоий ходиса сифатида тил хакидаги билимлар мажмуасини тугри 
танлаш, асосий тил ходисаларини ва категорияларини тушунтиришда укитувчининг тутган методологик 
йулининг аниклиги укувчилар ак,лий фаолиятини фаоллаштириш тил назариясини ургатишга асос 
буладиган тил материалининг юкори сифатли булиши каби далиллар хал килувчи таъсир этади. Шубхасиз 
хар бир омил мактаб 
тажрибасида бир-биридан ажралган холда булмайди. Аксинча, уларнинг бир-
бирига тугри, максадга мувофик, таъсири ижобий натижа беради. Улардан баъзилари хакида, аввало, 
ижтимоий ходиса сифатида тил билан таништириш хакида тухтаймиз. 
Тилнинг ижтимоий мохияти унинг алока вазифасини бажаришда куринади Унинг жамият 
хаётидаги ахамиятини аник, тушунишга ёрдам бериш учун; биринчидан, укув жараёнида. Хар бир тил 
бирлигининг нуткимиздаги ахамиятини укувчилар узлаштиришинип таъминлаш зарур. Укувчилар 
тилнинг алока вазифасини тилнинг асосий бирликлари (фонема, морфема, суз, суз бирикмаси, гап) 
нинг вазифасини тушуниш жараёнида урганадилар. Иккинчидан, укувчиларнинг тилнинг узаро алока 
воситаси эканлигини тушунишлари «Тил хар бир киши ва, умуман, жамият хаётида кандай уринни 
эгаллайди? саволига жавоб топишда ижобий таъсир курсатадин. Болалар синфдан синфга кучиши 
билан бу саволга жавоб чукурлашиб ва кенгайиб борадн. Тил кишиларнинг биргаликдагип мехнат 
фаолиятида, янгиликларни маслахатлашиб тушунишида, янги машиналар ихтиро килшда зарурлиги хакида 
мисоллар топиб, уз фикрларини тасдиклайдилар. Ёшлари ошган сари укувчилар одамнинг одам 
булишида тилнинг ахамиятини тушуна бошлайдилар. Мехнат ва нутк, кишини яратади, уни хайвонот 
оламидан ажратди. Одам мехнат жараёнида узининг фикрлаш фаолиянтини ривожлантииш ва нутк,ини 
устириш билан узини доимо такомиллаштириб борди ва такомиллаштирмокда. Оламни, коинотни 
узгартира бориб, киши янада камол топа боради, унинг тили хам бойиб боради. Кишилар билан, жамият 
аъзолари билан алока, муносабат, биргаликдаги мехнат ,хар бир кишининг усиши. ривожланишидаги 
зарурий шартлардан хисобланади. Учинчидан, бошлангич синф укувчиларининг тплга ижтимоий гходиса 
сифатида карашини шакллантиришда тилиипг келиб чикиши, тилда янги сузларнинг пайдо булиши хакида 
уларнииг савиясига мос булган «сир»ни ечиш (тушунтириш) ижобий таъсир курстади Укитувчи 
укувчиларга тилнинг бир киши томонидан махсус уйлаб чикарилмаганини. У ибтидоий одамларнинг 
мехнат фаолияти билан боглик. холда яратилганини ва аста ривожланиб борганини тушунтиради. Биздан 
жуда узок, вактлар илгари тилда факат бир неча унгина суз мавжуд эди, кишилар атрофдаги табиатни, 


нарсаларни билиб, иш куроллари ярати нимадир ишлаб чикарганлари сари тилда янги сузлар пайдо була 
бошладп. Атрофимизда мавжуд булган шахс ва нарсаларгауларнинг белгиларига, жараёнга, жуда куп бошк 
нарсаларга кишилар ном куйганлар; шундай килиб, тил янги сузлар билан бойиди ва бойиб бормока. 
Тилнинг ривожланиши, айрим сузларнинг маънолари хакидаги билимни бошлангич синф 
укувчилари от, сифат, сон, фсълни урганиш жараёнида аста-секин билиб оладилар. Бу уринда «Сузнинг 
таркиби» булими катта имкониятга эга. Укувчилар бу булим материалларини урганиш жараёнида 
тилимизнинг янги сузлар билан бойиб бориши хакидаги мухим манбалар билан, суз ясалиши билан 
танишадилар. Маълумки, купгина янги сузлар тилда мавжуд булган сузлар заминида яратилади, тилда бор 
модсллар каби ясалади: аэродром типида космодром, тракторчи типида бульдозсрчи каби. Тилда янги 
сузнинг пайдо булишп узидан ксйин бир хил узакли сузлар гурухинингхосил булишига сабаб буладп: радио, 

Download 1,64 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   148




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish