Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро муҳандислик -технология институти

10.4. Kinematik sxemalar

Buyumdagi detallarning o’zaro boglanishini va  ularning bir - biriga nisbatan

xarakatini ko’rsatuvchi sxemalar kinematik sxemalar deyiladi. Sxemada xama

elementlar shartli grafik belgilar ko’rinishida chiziladi (10.1 jadval).

10.1 jadval

---

Kinematik sxemalarda vallar, o’qlar, sterjenlar, shatunlar va  sho’nga o’xshashlar

yo’g’onligi S ga teng asosiy tutash chiziqlar bilan, tishli gildiraklar, chervyaklar,

yuldo’zchalar, shkivlar, kulachoklar va  shunga o’xshashlar yo’g’onligi S/2 ga teng

bo’lgan tutash chiziqlar bilan tasvirlanadi.

Kinematik sxemada kinematik elementlarning asosiy xarakteristikalari va

parametrlari, masalana, digatelning nomi, tipii, xarakteristikasi, tishli

gildiraklarning tishlari soni va  moduli, tasmali uzatmada yulduzchaning tishlari

soni va  qadami ko’rsatiladi va  hokazo (10.8-10.9-chizmalar)

10.8 Chizma

---

10.9 Chizma

Kinematik sxemada vallar va  o’qlar Rim rakamlari bilan, qolgan boshqa

elementlar esa arab raqamlari bilan ko’rsatiladi. Raqamlar chetga chiqarish

chiziqlarining tokchasiga qo'yiladi. Kinematik elementlarning paramertlari

tokchaning ostida ko'rsatiladi (10.9-10.10- chizmalar). 10.8-chizmada tishli

uzatmaning proektsiyasi (a) va  fazoviy ko'rinishi (b) keltirilgan. 10.9- 10.10-

chizmalarda tokarlik stanogining shpindelini xarakatga keltiruvchi kinematik

sxema ko'rsatilgan.

---

10.10 Chizma

Berilgan kinematik sxemani o'qishga ko’rishishda, avval sxemada tasvirlangan

mexanizmning to’zilishi va  ishlashini tushuntiruvchi yozuv tekstini diqqat bilan

o'qib chiqish kerak.

Kinematik sxemani o'qishni digatel tabiridan boshlash kerak (10.9-10.10-

chizmalar). Kinematik zanjirning bo'ylamasiga nazar tashlab va  sxemadagi grafik

belgilarini jadvalda keltirilganlar bilan solishtirib, mexanizm tarkibiy qismlarining

harakat uzatish usuli va  uning vazifasi aniqlanadi.