Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ж. М.Қурбонов, З. Э. Мамарасулов

Меҳнатни назорат қилишнинг давлат назорат ташкилотлари ва жамоат 
назорати 
Меҳнатни муҳофаза қилиш қоидалари ва нормалари, шунингдек меҳнат 
қилиш қонуниятларини бажарилиши таъминлаш учун умумий ва махсус
давлат назорат ташкилотлари ташкил қилинган. 
Ҳамма вазирликлар бирлашмалар кузатишнинг олий маҳкамаси 
Ўзбекистон Республика прокуратураси ҳисобланади. Прокуратура маҳкамалари 
қонуниятнинг 
бузилмаслигининг 
олий 
назоратини 
режа 
билан 
меҳнаткашларнинг арзи асосида ѐки корхона ва айрим шахсларнинг
сигналлари 
асосида 
меҳнатни 
муҳофаза 
қилиш 
талабларини
бажарилаѐтганлигини текшириш йўли билан амалга оширадилар. 
Прокуратура умумий назорат тартибида текшириш натижаларидан саноат 
корхоналари раҳбар ходимларини тезда бартараф қилишни талаб қилади, 

---

39 
раҳбар ходимларга мурожаат қилади. Агар жиноят содир бўлганлиги аниқланса 
(хавфсизлик техникаси қоидаси жиноий бузилган бўлса), раҳбар ходимларни 
жиноий жавобгарликка тортади. Прократура ўлим билан тугаган, оғир ва 
группа (бир неча киши) билан бахтсиз ҳодисага учраган ҳолатларни мустақил 
текшириш ўтказади. 
Меҳнат 
қонуниятлари 
бузилмаслигининг 
умумий 
назоратини 
меҳнаткашлар депутатлари кенгаши ва уларнинг ижроия комитетлари ҳам 
амалга оширади. 
Меҳнатни муҳофаза қилишнинг махсус Давлат назорати ташкилотларига 
қуйидагилар киради: 
1. Касаба уюшмасининг техник назорати; 
2. Ўзбекистон Республикасининг саноатда хавфсиз иш олиб бориш 
назорати 
ва 
кон 
назорати 
Давлат 
комитети 
(Республика 
Госгортехнадзори); 
3. Санитар назорати; 
4. Энергетика назорати; 
5. Ёнғинга қарши кураш назорати; 
6. Жамоат назорати; 
Касаба уюшмасининг назорати.
Ҳар бир саноат корхонасига касаба 
уюшмасининг техник назоратчиси бириктириб қўйилган. У корхонада 
меҳнатни муҳофаза қилиш масалаларини кузатиб турувчи давлат назоратчиси 
ҳисобланади. Унинг асосий вазифалари қаторига бахтсиз ҳодисаларни 
текшириш ва ҳисобга олишни корхона маъмурияти томонидан тўғри олиб 
борилаѐтганлигини кузатиб бориш, ўлим билан тугаган, ҳамда оғир ва группа 
билан бахтсиз ҳодисага учраган ҳолларни текширишга қатнашади ва текшириш 
материаллари бўйича бахтсиз ҳодисага айбдор бўлганлар ҳақидаги 
маълумотларни, айбдорларни жиноий жавобгарликка тортиш мақсадида 
текшириш органларига жўнатади. Касаба уюшмасининг техник назоратчиси 
янги ускуналарни ва янги корхоналарни қабул қилиш номенклатура чора-
тадбирларини амалга оширилишини кузатиб боради. 
Ўзбекистон Республикасининг саноатда хавфсиз иш олиб бориш назорати 
ва кон назорати Давлат Қўмитаси (Госгортехнадзор). 
Госгортехнадзор кон, маъдан саноати, нефтъ қазиб чиқариш, 
металлургия, геология-қидирув назоратидан ташқари, 70 кПа (0,7 атм)дан ортиқ 
босимда ишлайдиган буғ қозонлари ва идишларни, 115
0
С дан ортиқ ҳароратга 
эга бўлган сув иситиш қозонлари, буғ ва иссиқ сув ўтказиш қувурлари, юк 
кўтариш кранлари, лифтлар, эскалаторлар, осма йўллар ишларини назорат 
қилади. Шунингдек, улар қозон ва кўтариш қурилмаларини ҳисобга олади, 
фойдаланиш учун рухсат беради, техник жиҳатдан хизматга яроқли эканини 
тасдиқлайди. 
Республика гостехнадзор ташкилотлари капитал қурилиш корхоналарини 
ва янги саноат ускуналарини қабул қилиш ва фойдаланиш учун топширишда 
давлат комиссияси қаторида қатнашади. 

---

40 
Назорат олиб бораѐтган корхонада юз берган ўлим билан тугаган, оғир ва 
группа билан юз берган бахтсиз ҳодисаларни текширишда қатнашади.