0‘quv materiallari (ma’ruza matni)



Download 3,7 Mb.
bet1/155
Sana25.03.2022
Hajmi3,7 Mb.
#509760
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   155
Bog'liq
2 5296330872293692697











1.

Mundarija




2.

0‘quv materiallari (ma’ruza matni)




3.

Mustaqil ta’lim mashg’ulotlari va referat mavzulari




4.

Glossariy




5.

Ilovalar:

Fan dasturi










Ishchi dastur










Kalendar tematik reja










Nazorat savollari










Ishchi fan dasturiga muvoffiq baholash mezonlarini qoUash boyicha uslubiy korsatmalar










Adabiyotlar ro'yxati




6.

O’UM ning elektron varianti







УРГАНЧ ДАВЛАТ УНВЕРСИТЕТИ
«Техника» факультети
«курилиш ва архитектура» кафедраси



Бетон ва темирбетон буюмлари ишлаб чикариш фани буйича укув - услубий


мажмуа
Билим сохаси: 300000 - Ишлаб чикариш техник соха Таълим сохaси: 340000 - Архитектура ва курилиш
Таълим йуналиши: 5340500 - Курилиш материаллари, буюмлари ва
конструкцияларини ишлаб чикариш
УРГАНЧ-2019

«Курилиш материаллари, буюмлари ва конструксияларини ишлаб чикариш» фани буйича укув-услубий мажмуа: УРДУ, 2019 йил.


Тузувчилар: Юсупова Л.Ш.


Наврузов Ш.Н.

Такризчилар:


Собиров Б. Урганч давлат унверситети т.ф.н.,доцент

Сетмаматов М.Б. Урганч давлат унверситети а.ф.н., доцент


« Курилиш материаллари, буюмлари ва конструксияларини ишлаб чикариш» фанидан укув-услубий мажмуа Урганч давлат унверситети


Илмий услубий
Кенгашининг 2019 йил “ ” даги - сонли мажлисида
мухокама этилди ва нашрга тавсия этилди.

Илмий-услубий Кенгаш раиси Курбанов М.



МУНДАРИЖА

  1. Укув материаллари (мавзу буйича режа, таянч суз иборалар, асосий матн, иллюстратив материаллар, хорижий адабиётлар, амалий машгулотлар, матн, топширикдар, вариантлар, лаборатория ишлари мавзулари ва матни, курс лойихаси)

  2. Мустакил таьлим машгулотлари

  3. Г лоссарий

  4. Иловалар

  • Фан дастури

  • Ишчи фан дастури

  • Такдимот материаллари

  • Тестлар

  • Бахолаш мезонлари

  • Кушимча материаллар

  • УУМ электрон варианти

  • Фойдаланиладиган адабиётлар

Фаннинг мазмуни. Бетон ва темир-бетон ривожланиш тенденциялари. Фаннинг предмети ва обьекти. Фаннинг методи ва унинг элементлари.
Режа:

  1. Бетон классификацияси

  2. Бетоннинг фаол ташкил этувчилари

Курснинг максади - таълим олувчиларнинг курилиш материаллари-ни ишлаб чикаришга доир бизнес сохасида таклифларни тайёрлаш, лойихавий ишларни утказиш, асосий курилиш материаллари техноло-гияси сохасидаги билимларини тизимлаштириш (жамлаш), мустахкам-лаш ва кенгайтириш шунингдек, уларни курилиш материаллари ва конструкцияларини лойихалаштириш ва ишлаб чикаришга тадбик этиш буйича иктисодий ва мухандислик вазифларини мустакил равишда хал этишга ургатишдан иборат.
Бетон ва темир-бетон махсулотлари ишлаб чикаришни ривожлан-тириш учун курилиш ишларини самарадорлиги ва сифати буйича талаблар куйилади. Буларни муваффакиятли равишда амалга ошириш учун, асосан материал ва конструкциялар ишлаб чикаришни ривожлан-тириш, серметалл, курилиш киймати ва сермехнатлилигини, бино ва иншоотларни огирлигини пасайтиришни таъминловчи хамда уларни курилиш ва эксплуатация килишдаги жами энергетик маблаглар сарфи-ни камайтиришга эришиш керак.
Бундай вазифаларни хал этишда асосий курилиш материали хисобланган бетон ва темир-бетонга катта ахамият берилади.
Бетон технологияси ва темир-бетонни ривожланиши, уни ишлаб чикариш ва ишлатилишини усиши, бу сохадаги илм-фан ва техникада эришилган ютуклар ва курилишни кувватли индустриал базасини барпо этилиши билан узлуксиз боглик.
Капитал курилишда материал ресурсларининг умумий нархини 25% га якини бетон ва темир-бетон конструкцияларига тугри кела-ди. Бу бошка курилиш конструкцияларининг нархи ва хажмидан анча юкоридир. Бетон ва темир-бетон узининг физик-механик хусусиятлари, чидамлилиги ва ишлаб чикаришда техник-иктисодий самарадорлиги хамда хом ашё ресурсларининг етарли даражада экан-лиги, бетон хозир ва келажакда капитал курилишда энг юкори по -тенциалга эга булган курилиш материали булиб колади.
"Бетон ва темир-бетон буюмлари ишлаб чикариш технологияси" курсининг асосий максади ва вазифалари конструкцияларни ишлаб чикаришда технологик жараённи ташкил килиш, колиплаш усуллари-ни такомиллаштириш, бетон коришмасини тугри аралаштириш усул-ларини, бетон коришмасини куйишни, зичлаш, бетон котишини

  • 7 - тезлаштиришни, турли куринишдаги бетон таркибини лойихалаш-ни, ашёлар хосса ва хусусиятларини, бетоннинг сифатини назорат килишни ташкил этишни, назорат усулларини, математик усулларни ишлатабилишни, бетон сифатини ва технологиясини ошириш усулларини урганиш, фойдаланиш, келажакда бетон иш-лари технологиясини ривожлантиришни ургатишдир.

Йигма темир-бетон саноати эски корхоналарни кайта таъмирлаш ва янги замоновий самарадор корхоналарни лойихалаш, корхона-ларда юкори сифатли куп микдорда махсулотларни ритмик тайёр-лашни ташкил килиш буйича корхона булимларида муваффакиятли рахбарликни амалга оширадиган мутахассис кадрларга мухтож.
Бетон ва темир - бетон технологиясини ривожланиш тарихи хакида кискача маълумот. Бетон — энг кадимий курилиш материал-ларидан бири хисобланади. Эрамиздан 3600 йил илгари Миср лабиринти галереялари, Улуг Хитой деворининг бир кисми (эрамиз -дан 3 аср илгари), Х,индистон, кадимий Рим ва бошка жойдаги курилиш ва иншоотларда бетон ишлатилган. Аммо бетон ва темир-бетон конструкциялар курилишда кенг ишлатилиши XIX асрнинг иккинчи ярмидан бошланди, бу эса бетон ва темир-бетон учун асосий ашё булган цементни саноатда ишлаб чикаришни ташкил этиш ва ишлаб чикаришни йулга куйилабошлаган даврга тугри келади. 30 йилларда бетонни титратиш оркали зичлаштириш усули яратилган-дан сунг бетонларни мустахкамлигини ошириш, цемент сарфини камайтириш, чидамлилигини ошириш ва бикир хамда кам хара - катланувчи бетон коришмаларини зич жойлашишини таъминлаш амалга ошди.

  1. асрнинг 80 йилларида проф. А.Р. Шуляченко гидравлик богловчи моддалар ва цементни олиш ва уларни котиш назария-сини ишлаб чикди ва шунинг асосида чидамли бетон конструк-циялар олишни исбот килди. Проф. Н.А. Белелюбский 1891 йили темир-бетон конструкциялар билан кенг микёсда тажрибалар утказиб, шу конструкцияларни курилишга татбик этган. Проф. И.Г.Малюга 1895 йили ёзган илмий асарида юкори мустахкамликка эга булган бетон таркибини танлаш ва олишни хамда бетон мустахкамлигини асосий конуниятларини курсатиб утди. 1912 йили Н.А. Житкевич-нинг "Бетон ва бетон ишлари" номли капитал асари чоп этилди.

  2. аср бошларида турли элларда хам бетон технологиясига тегишли куп ишлар яратилди, улардан мухимлари куйидагилардир: Р.Фере (Франция),

О.Граф (Германия), И. Боломей (Швейцария), Д. Абрамс (АКШ).

  • 8 -

Йигма темир-бетонни ривожланишига цемент, металлургия, ма- шинасозлик саноатларини ривожланиши сабаб булди, хамда унинг технологиясини ривожланиши цемент ва бетонлар хакидаги фанга мустахкам илмий асосланган.
Бетон технологияси ва йигма темир-бетон конструкциялар ишлаб чикаришни ривожлантиришда асосий йулланмалар куйида-гилар булиши керак: йигма темир-бетон конструкцияларни сифат даражаси ва самарасини ошириш; ишлаб чикаришда мехнат сар-фини ва металл сарфини камайтириш; богловчи моддаларнинг самарали турлари, арматура пулатлари, юкори сифатли тулдирув-чилар ва комплекс химик кушимчаларни куплаб ишлаб чикаришни ташкил этиш ва ишлабчикариш, конструкцияларни огирлигини камайтириш ва улчамларини катталаштириш; бетон ва темир-бетон конструкцияларини ишлаб чикариш технологиясини тубдан яхши -лаш учун энг замонавий технологик жараёнларни кенг куламда тадбик килиш; юкори унумдор автоматик ускуналарни, роботларни, манипуляторларни ишлатиш; бетонларнинг хоссаларини аниклашда махсулотларнинг сифатини бошкариш ва назорат системасини энг сифатлисини куллаш; хисоблаш техникасидан кенг фойдаланиш; чикиндига чикармайдиган ва ресурсларни тежамлаш технологиясини куллаш; саноат чикиндилари ва иккиламчи махсулотларни кенг куламда куллаш; ишчи, энергия ва материал ресурсларини тежамкорлигини ошириш максадида ишлаб чикариш резервларидан фойдаланиш даркор.
Бетон деб богловчи моддалар, сув, майда ва йирик тулдирувчиларнинг маълум пропорционал микдорларда олинган коришмани яхшилаб аралаштириш, зичлаштириш ва котиши натижасида олинган сунъий тош материалига айтилади.
Курилишда цемент ёки бошка ноорганик богловчи моддалардан тайёрланган бетондан кенг куламда фойдаланилади. Бу бетонлар асосан сув билан кориштирилади. Бетоннинг фаол ташкил этувчилари цемент ва сувдир, уларнинг реакцияга киришиши натижасида тулдирувчи зарраларини бириктирадиган яхлит куйма цемент тоши хосил булади. Цемент ва сув бетоннинг фаол таркибий моддалари хисобланади: улар орасидаги реакциялар натижасида тулдирувчи зарраларини яхлит монолитга богловчи цемент тоши пайдо булади.
Цемент ва тулдирувчи орасида кимёвий таъсирлашув юзага келмайди (автоклав ишлов бериш оркали олинадиган силикат бетонлардан бошка). Шунинг учун тулдирувчиларни инерт ашёлар деб атайдилар. Бирок, улар бетон

  • 9 -

хусусияти ва таркибига таъсир килади ва бу таъсирни бетон таркибини лойихалашда хисобга олиш таказо этилади.
Тулдирувчи сифатида асосан махаллий тог жинслари ва ишлаб чикариш чикиндилари (шлаклар ва бошкалар)дан фойдаланилади. Бундай арзон тулдирувчилардан фойдаланиш бетоннинг нархини арзонлаштиради, чунки тулдирувчи ва сув бетоннинг 85-90% ни, цемент эса 10-15% хажмини ташкил этади. Кейинги йилларда курилишда говак сунъий тулдирувчилардан тайёрланган енгил бетон кенг куламда кулланилмокда. Говакли тулдирувчилар бетон зичлигини пасайтиради, бу эса унинг иссикликни тутиб колиш хусусиятини яхшилайди.
Бетон ва бетон коришмасининг хусусиятларини бошкариш учун унинг таркибига кимёвий кушимча аралаштирилиб, бетон коришмасининг котиши тезлаштирилади ёки секинлаштирилади, уни анча пластик ва кулай куйилувчанлиги оширилади, котиш жараёни тезлаштирилади, унинг мустахкамлиги ва совукка чидамлилигини кутарилади. Зарур холларда бетон хусусиятлари бошка йуналишда узгартирилади.
Бетон - асосий курилиш ашёсидир. Унга кенг камровда турли хусусиятлар, жумладан мустахкамлик, зичлик, иссикдик утказувчанлик ва бошка шу каби хоссаларни бериш мумкин.
Маърузани муста^камлаш учун саволлар

  1. Курилишда цемент ёки бошка ноорганик богловчи моддалар

  2. Бетоннинг фаол ташкил этувчилари

  3. бетон коришмасининг котиши

  4. мустахкамлик, зичлик, иссиклик утказувчанлик

Фойдаланилган адабиётлар

  1. Neville, Adam M. Properties of concrete / A.M. Neville. -- 5th ed. p. cm. ISBN 978-0-273-75580-7 (pbk.)

  2. Акрамов Х.А., Нуритдинов Х.Н. Бетон ва темир-бетон буюмлари ишлаб чикариш технологияси. Дарслик. Т., 2011.

  3. Акрамов Х.А., Нуритдинов Х.Н. Бетон технологияси. Укув кулланма. I ва II кисм. ТАКИ Т., 2012.

  4. Akramov X.A., Nuritdinov X.N. Beton texnologiyasi. O'quv qo'llanma. I va II qism. TAQI T., 2012.

  5. Акрамов Х.А., Нуритдинов Х.Н. Бетон ва темир-бетон буюмлари ишлаб чикариш технологияси. Укув кулланма. I ва II кисм. Т., 2012.

  1. модул: Бетон ва темир-бетон буюмларини ишлаб чикариш фаолиятининг мохияти. Узбекистон Республикасида бетон ва темир-бетон буюмларини ишлаб чикариш урни. Фаннингмаксад ва вазифалари.

Режа:

  1. Узбекистон Республикасида бетон ва темир-бетон буюмлариниишлаб чикариш урни.

  2. Фаннингмаксад ва вазифалари.

Мустакилликни кулга киритиш арафасидаги Узбекистон халк хужалигининг ахволи хам салбий, хам ижобий сабаб ва омиллар билан белгиланади.
Салбий сабаб ва ом иллар каторига карорларни кабул килишда маъмурий- буйрукбозлик тизими амал килган, сифат ва самарадорлик эвазига харажатлар ёндошуви булган, эркин нархлар, ишлаб чикарувчи ва истеъмолчи билан бевосита алокалар мавжуд булмаган, утмишдан мерос булиб колган жиддий тузилмавий таркокликларни келтириш мумкин. Собик СССРда Узбекистонга хомашё манбаи роли ажратилиб, бир томондан, у жахон бозорларига арзон ва ракобатбардош минерал ва кишлок хужалиги хомашёсини етказиб берса, иккинчи томондан, Узбекистон бошка республикаларда, асосан, Россия, Украина ва Белоруссияда ишлаб чикариладиган, жахон бозорида нисбатан киммат ва норакаобатбардош булган тайёр махсулотлар ва мураккаб технологик жихозлар учун йирик бозор булиб хизмат килган.
Узбекистон, бошка республикалардек, кийинчиликларни бошидан кечирар эди. Булар:

  • Ишлаб чикаришнинг самарасизлиги;

  • Марказлаштирилган режалаштириш, республикалараро савдо ва тулов механизмларининг издан чикиши;

  • Юкори даражада бозорнинг монополиялаштирилиши;

  • Ишлаб чикаришнинг камайиши;

  • Сунъий тарзда ушлаб турилган инфляция;

  • Иттифок хукумати томонидан маълум микдордаги бюджет ажратмаларининг тухтатилиши.

Бундан ташкари, республика олдида узига хос иккита муаммо кундаланг булиб турарди. Биринчидан, етиштириладиган асосий иккита махсулот тури - пахта ва олтинга нисбатан жахон нархларининг тушиб кетиши, иккинчидан, асосан Россияда белгилаб олинган шартларда иктисодиётни бошкариш мажбурияти эди. Шундай мураккаб вазиятда Узбекистон хукумати томонидан иктисодий ислохотларни боскичма-боскич амалга оширишга карор килинди.
1992-1993 йилларда хукумат катор янги ташаббусларни илгари сурди, хусусан, нархларни кисман эркинлаштириш тадбик этилди, валюта бозори шакллантирилди, янги соликлар киритилиб, 1994 йил январигача аксарият импорт тарифлари бекор килинди. Шунингдек, нон ва ундан ташкари озик- овкат махсулотлари нархларини белгилаш бекор килиниб, саноат эхтиёжлари учун ишлатиладиган ёкилги махсулотларига нархлар анча оширилди. Кичик дуконлар ва уй-жой фонди хусусийлаштирилди, банк, мулкчилик ва хорижий инвестициялар буйича янги конун хужжатлари кабул килинди.
1992 й.да иктисодий курсаткичлар (ишлаб чикариш ва инвестициялар микдори нуктаи назаридан) бошка собик Иттифок республикаларига нисбатан маълум даражада яхширок булишига карамасдан, иктисодий фаолликнинг анчагина камайишидан далолат берарди. 1992 й.да реал ЯИМ 1991 й.даги

  1. 5%га нисбатан карийб 10%га пасайиб кетди. Истеъмол ва капитал куйиламалар даражасига хам путур етказилди. Реал капитал куйилмалари 1992 й.да тахм. 12%га камайиб кетди. Тулов балансининг холати 10%га ёмонлашди. Ишлаб чикаришнинг пасайишга карамасдан, иш билан бандлик иш хакини камайтириш эвазига олдинги даражада ушлаб турилди. Уртача реал иш хаки, оддий усулдаги улчов билан 54%га пасайди. Бирок, бу курсаткич реал пасайишга нисбатан баланд килиб курсатилган, чунки у 1992 й. январида нархларнинг эркинлаштирилишигача мавжуд булган “мажбурий тежашлар”ни хисобга олмайди (бу эса ортикча пуллар микдорини юзага келтиради).

1992 й. Узбекистоннинг бюджет дефицити ЯИМнинг 11%ни, жорий баланс дефицити эса ЯИМнинг 17%ни ташкил этди, бу эса катор собик СССР республикалари билан хисоб-китобдаги карздорликлар хисобига, ташки ва ички займлар ва валюта захираларининг муайян бир кисмидан фойдаланиш оркали молиялаштирилди. 1992 й.нинг дастлабки уч мавсумида хукумат худди Россия ва рубль зонасининг бошка худудларидагидаги микдордагидек нархлар ва субсидияларни белгилаш хисобига нархларнинг ошишига йул куймасликка харакат килди, бирок туртинчи мавсумда ёкдлги махсулотларига нисбатан ички нархларнинг кескин ошиши нархлар умумий индексининг анчагина ошишига олиб келди.
Узбекистон иктисодиёти МДХ мамлакатларининг иктисодий ва пул иттифокининг инкирози кечаётган мана шундай мураккаб вазиятда амал киларди. Товар алмашинувлари йулидаги сон-саноксиз тусиклар таъсирида хорижий ва истеъмол молларига булган дефицит давом этаётганди. Россия Марказий Банкининг сиёсати ва аксарият МДХ, давлатларида миллий валютанинг киритилиши натижасида, Узбекистон рубль зонасини тарк этишга мажбур булди.
Мустакилликни кулга киритиш арафасида Узбекистонда тармоклараро ва тармок кооперацияси (хамкорлиги)нинг Республика ичидаги тизими шаклланмаган булиб, куплаб ишлаб чикариш - кимё ва металлургия, машинасозлик, агросаноат комплекси, енгил ва озик-овкат саноати, курилиш материаллари сохалари уртасида мехнат таксимоти мавжуд эмасди. Тайёр махсулотларни ишлаб чикарувчи тармокдарнинг салмоги жуда паст эди, жахон бозорида ракобатбардош хисобланган махсулотларнинг юкори технологик ишлаб чикариши карийб йук эди.
Юзага келган технологик ва тармок таркокликлари уз-узидан куплаб кишлок хужалиги ва саноат корхоналарининг сурункали зарар билан ишлаши, республика бюджети дефицити ва иттифок бюджети томонидан тизимли дотацияланиши, республикалараро товар айланмасида салбий сальдонинг келиб чикишида намоён була бошлади. Шунинг учун хам мустакилликни кулга киритгандан кейин Узбекистонда узок муддатли иктисодий усиш муайян саноат сиёсатини юритиш оркали иктисодиётни тузилмавий жихатдан кескин кайта куриит зарурати билан боглик булиб колди.
Бахтимизга, иктисодиётни тузилмавий жихатдан кайта куриш учун республикада ижобий омиллар мавжуд: 4,5 млн.га майдондаги сугориладиган ерларда куплаб турдаги кишлок хужалиги махсулотларини етиштиришга имкон берувчи анчагина микдорда ер-сув ва агроклиматик ресурслари, шунингдек иссиклик ва иссиклик кувватини тежаш ва рекреация (кайта яратиш) объектларини ривожлантириш; куплаб минерал ва ёкилги-энергетика ресусрларининг саноат захиралари (республика салохияти 3,3 трлн.АКШ долл. микдорида, шундан аникланган захиралар-1 трлн.долл.дан ортик микдорда бахоланган); бой тарихий-маданий мерос, туризм тараккиёти учун манба булиб хизмат киладиган жахон узра машхур мусулмон тарихи ва архитектураси; нисбатан арзон ва юкори малакали ишчи кучи (тахм.9 млн. киши); маълум даражадаги илмий салохият; нисбатан ривожланган ишлаб чикариш инфратузилмаси.
Фойдаланилган адабиётлар
Neville, Adam M. Properties of concrete / A.M. Neville. -- 5th ed. p. cm. ISBN 978-0-273-75580-7 (рЬк.)Акрамов Х.А., Нуритдинов Х.Н. Бетон ва темир-бетон буюмлари ишлаб чикариш технологияси. Дарслик. Т., 2011.Акрамов Х.А., Нуритди

  1. модул: Бетон ва темир-бетон ривожланиш тарихи ва хозирги кундаги холати. Бетон хакида асосий маьлумотлар.

  • 13 -

Режа:

  1. Бетон ва темир-бетон технологиясини ривожланиш тарихи

  2. Бетон хакида умумий тушунча

Бетон ва темир-бетон технологиясини ривожланиш тарихи хакида кискача ма'лумот. Бетон — енг кадимий курилиш материал-ларидан бири хдсобланади. Ерамиздан 3600 йил илгари Миср лабиринти галереялари, Улуг' Хитой деворининг бир кисми (ерамиз-дан 3 аср илгари), Хиндистон, кадимий Рим ва бошка жойдаги курилиш ва иншоотларда бетон ишлатилган. Аммо бетон ва темир-бетон конструктсиялар курилишда. кенг ишлатилиши ХИХ асрнинг иккинчи ярмидан бошланди, бу еса бетон ва темир-бетон учун асосий ашё бо'лган сементни саноатда ишлаб чикаришни ташкил етиш ва ишлаб чикаришни юлга ко'йилабошлаган даврга то'г'ри келади. 30 йилларда бетонни титратиш оркали зичлаштириш усули яратилган-дан со'нг бетонларни мустахкамлигини ошириш, семент сарфини камайтириш, чидамлилигини ошириш ва бикир хамда кам хара- катланувчи бетон коришмаларини зич жойлашишини та'минлаш амалга ошди.
ХИХ асрнинг 80 йилларида проф. А. Р. Шуляченко гидравлик бог'ловчи моддалар ва сементни олиш ва уларни котиш назария-сини ишлаб чикди ва шунинг асосида чидамли бетон конструк-тсиялар олишни исбот килди. Проф. Н. А. Белелюбский 1891 йили темир-бетон конструктсиялар билан кенг микёсда тажрибалар о'тказиб, шу конструктсияларни курилишга татбик етган. Проф. И. Г. Малюга 1895 йили ёзган илмий асарида юкори мустахкамликка ега бо'лган бетон таркибини танлаш ва олишни хамда бетон мустахкамлигини асосий конуниятларини ко'рсатиб о'тди. 1912 йили Н. А. Житкевич-нинг "Бетон ва бетон ишлари" номли капитал асари чоп етилди.
ХХ аср бошларида турли елларда хам бетон технологиясига тегишли ко п ишлар яратилди, улардан мухимлари куйидагилардир: Р. Фере (Франтсия), О. Граф (Г ермания), И. Боломей (Швейтсария), Д. Абрамс (АКШ).
Йиг'ма темир-бетон саноатининг рвожланиши ва хозирги кундаги холати. Йиг'ма темир-бетонни ривожланишига семент, металлургия, машинасозлик саноатларини ривожланиши сабаб бо'лди, хамда унинг технологиясини ривожланишини семент ва бетонлар хакида фанга мустахкам илмий асосланган.
Хозирги вактда Республикамизда темир-бетон конструктсияларини г'овак то'лдирувчилар асосидаги энгил бетонлардан тайёрлаш талаб килинади.
Масалан, армотсемент констркутсиялари, г'овак (ячейкали) ва газобетон. Булар ма'лум микдорда конструктсияларни энгиллаштириш масалаларини хал килмокда. Конструктсияларини энгиллаштириш арматура ва семент микдорини тежашга, конструктсияларни ко'ндаланг кесимини камайишига ва уларни пролётини узайтиришга олиб келади. Сейсмик кучлар та'сирида
бо'лган энгиллаштирилган конструктсиялар алохида ахамиятга ега, улар
\ \ ма лум микдорда динамик кучларни со ндирди.
Бетон технологияси ва йиг'ма темир-бетон конструктсиялар ишлаб чикаришни ривожлантиришда асосий ё'лланмалар ко'йидагилар бо'лиши керак: йиг'ма темир-бетон конструктсияларни сифат даражаси ва самарасини ошириш; ишлаб чикаришда мехнат сарфини ва металл сарфини камайтириш; бог'ловчи моддаларнинг самарали турлари, арматура по'латлари, юкори сифатли то'лдирувчилар ва комплекс химик ко'шимчаларни ко'плаб ишлаб чикаришни ташкил етиш ва ишлаб чикариш, конструктсияларини ог'ирлигини камайтириш ва о'лчамларини катталаштириш; бетон ва темир-бетон конструктсияларини ишлаб чикариш технологиясини тубдан яхшилаш учун енг замонавий технологик жараёнларни кенг ко'ламда тадбик килиш; юкори унумдор автоматик ускуналарни, роботларни, манипуляторларни ишлатиш; бетонларнинг хоссаларини аниклашда махсулотларнинг сифатини бошкариш ва назорат системасини енг сифатлисини ко'ллаш; хисоблаш техникасидан кенг
фойдаланиш; чикиндига чикармайдиган ва ресурсларни тежамлаш
\
технологиясини ко ллаш; саноат чикиндилари ва иккиламчи махсулотларни кенг ко'ламда ко'ллаш; ишчи, енергия ва материал ресурсларини тежамкорлигини ошириш максадида ишлаб чикариш резервларидан фойдаланиш даркор.
Бетон ва темир-бетон асосий курилиш материаллари хисобланади. Уларни ишлаб чикариш кун сайин о'сиб бормокда. Капитал ва умуман курилишдаги асосий масала, бу йиг' ма темир бетон конструктсияларини ишлаб чикариш ва ко'ллашни такомиллаштириш, сифатини яхшилаш хамда илмий- техник ютукларни курилишда ко'ллаш. Бу масалаларни хал килишда бетон технологиясини такомиллаштириш, унинг хоссаларини яхшилаш, янги самарадорлиги юкори бо'лган бетонларни тайёрлаш ва тадбик етиш, асосан энгил, юкори мустахкамликка ега бо'лган, химик ко'шилмали бетонлар олиш, махсулотни сифатини ошириш, малакали кадрлар тайёрлаш, уларни бетоншунослик асослари, темир-бетон конструктсияларининг ишлаб чикариш хамда технологик хисоблар асослари билан чукур таништириш катта ахамият касб етади.
Бетон деб богловчи моддалар, сув, майда ва йирик тулдирувчиларнинг маълум пропортсионал микдорларда олинган коришмани яхшилаб аралаштириш, зичлаштириш ва котиши натижасида олинган сунъий тош материалига айтилади.
Курилишда семент ёки бошка ноорганик богловчи моддалардан тайёрланган бетондан кенг куламда фойдаланилади. Бу бетонлар асосан сув билан кориштирилади. Бетоннинг фаол ташкил етувчилари семент ва сувдир, уларнинг реактсияга киришиши натижасида тулдирувчи зарраларини бириктирадиган яхлит куйма семент тоши хосил булади. Семент ва сув бетоннинг фаол таркибий моддалари хисобланади: улар орасидаги реактсиялар натижасида тулдирувчи зарраларини яхлит монолитга богловчи семент тоши пайдо булади.
Семент ва тулдирувчи орасида кимёвий таъсирлашув юзага келмайди (автоклав ишлов бериш оркали олинадиган силикат бетонлардан бошка). Шунинг учун тулдирувчиларни инерт ашёлар деб атайдилар. Бирок, улар бетон хусусияти ва таркибига таъсир килади ва бу таъсирни бетон таркибини лойихалашда хисобга олиш таказо етилади.
Тулдирувчи сифатида асосан махаллий тог жинслари ва ишлаб чикариш чикиндилари (шлаклар ва бошкалар)дан фойдаланилади. Бундай арзон тулдирувчилардан фойдаланиш бетоннинг нархини арзонлаштиради, чунки тулдирувчи ва сув бетоннинг 85-90% ни, семент еса 10-15% хажмини ташкил етади. Кейинги йилларда курилишда. говак сунъий тулдирувчилардан тайёрланган энгил бетон кенг куламда кулланилмокда. Говакли тулдирувчилар бетон зичлигини пасайтиради, бу еса унинг иссикликни тутиб колитт хусусиятини яхшилайди.
Бетон ва бетон коришмасининг хусусиятларини бошкариш учун унинг таркибига кимёвий кушимча аралаштирилиб, бетон коришмасининг котиши тезлаштирилади ёки секинлаштирилади, уни анча пластик ва кулай куйилувчанлиги оширилади, котиш жараёни тезлаштирилади, унинг мустахкамлиги ва совукка чидамлилигини кутарилади. Зарур холларда бетон хусусиятлари бошка йуналишда узгартирилади.
Бетон - асосий курилиш ашёсидир. Унга кенг камровда турли хусусиятлар, жумладан мустахкамлик, зичлик, иссиклик утказувчанлик ва бошка шу каби хоссаларни бериш мумкин.
Фойдаланилган адабиётлар

  1. Neville, Adam M. Properties of concrete / A.M. Neville. -- 5th ed. p. cm. ISBN 978-0-273-75580-7 (pbk.)

  2. Акрамов Х.А., Нуритдинов Х.Н. Бетон ва темир-бетон буюмлари ишлаб чикариш технологияси. Дарслик. Т., 2011.

  3. Акрамов Х.А., Нуритдинов Х.Н. Бетон технологияси. Укув кулланма. I ва II кисм. ТАКИ Т., 2012.

  4. Akramov X.A., Nuritdinov X.N. Beton texnologiyasi. O'quv qo'llanma. I va II qism. TAQI T., 2012.

  5. Акрамов Х.А., Нуритдинов Х.Н. Бетон ва темир-бетон буюмлари ишлаб чикариш технологияси. Укув кулланма. I ва II кисм. Т., 2012.

  1. модул: Бетон турлари, уларнинг зичлиги, тузилиши, ишлатиладиган богловчи моддалар тури ва кулланишига кура классификацияси.

Режа:

  1. Бетоннинг зичлиги

  2. Ишлатиладиган богловчи моддалар

  3. Кулланишига кура классификацияси.

Бетоннинг зичлиги мухим хусусият хисобланиб унинг мустахкамлиги, о'тказмаслик хусусияти ва узок вакт ишлашини та'минлайди.
Гидротехник ва бошка иншоотлар учун бетоннинг о'тказувчанлиги айникса мухим хусусият саналади. У шунингдек материалнинг намланиш ва музлаш, агрессив мухит ва турли атмосфера омилларининг та'сирига каршилиги хусусиятини хам белгилайди.
Бетоннинг о'тказувчанлиги унинг г'оваклиги, г'овакларнинг структураси, бог'ловчи ва то'лдирувчининг хусусиятига хам бог'лик бо'лади. Бетон турли о'лчамдаги г'овак ва капиллярларнинг майда тори о'тган капиллярли-г'овак материал хисобланади. Майда г'овак ва капиллярлар (микрог'оваклар) о'лчами 10-5 см бо'либ уларга хусусан семент гелининг г'оваклари хам киради ва деярли сув о'тказмайди.
О'лчами 10-5 см дан катта бо'лган макрог'овак ва капиллярлар босим, намлик градиенти ёки осмотик та'сир сабабли сувни филтрлаши мумкин. Шунинг учун бетоннинг о'тказувчанлиги ундаги макрог'овак ва капиллярларнинг хажми ва таксимланишига бог'лик бо'лади.
Макрог'оваклар нинг такрибий хажми Вмг' % билан куйидаги формула ёрдамида хисобланилади

Download 3,7 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   155




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish