1- ma’ruza mavzu: Statika. Asosiy tushunchalari va aksiomalari. Bog’lanishlar va bog’lanish reaksiyalari. Reja

Ip, arqon va trosdan iborat bog`lanish.

1.8-shakl.

3) Tsilindrsimon sharnirli (podshipnikli) bog`lanish (1.9 a- shakl).

1.9-shakl
Bunday bog`lanishlarning reaktsiya kuchlari ikkita tashkil etuvchilardan iborat bo`lib, ular sharnir o`qiga perpendikuyar tekislikda yotuvchi ixtiyoriy ikkita o`zaro perpendikulyar o`qlar bo`ylab yo`naladilar, amalda doimo Ox va Ou o`qlari bo`ylab yo`naltiriladi.
4) Sharsimon sharnir va tovonlardan iborat bog`lanishlar (1.9 b, v- shakl).
Bunday bog`lanishlar bilan bog`langan jismlarga uchta tashkil etuvchidan iborat reaktsiya kuchi tasir etadi, va ular sharsimon sharnirning markazidan o`tuvchi o`zaro perpendikulyar bo`lgan uchta o`qlar bo`ylab yo`naladilar. amalda reaktsiya kuchining tashkil etuvchilari qoidaga ko`ra Ox, Ou, Oz o`qlar bo`ylab yo`naltiriladi.
5) Ingichka sterjenlardan iborat bog`lanishlar.

1.10- shakl.
Bunday bog`lanishlar jismga faqat shu sterjening o`qi bo`ylab yo`nalgan qarshilik kuchi ko`rsataoladilar xolos, shunga ko`ra ularning reaktsiya kuchlari faqat sterjenlar o`qi bo`ylab yo`naltiriladi.
6) Sferasimon silliq yuzadan iborat bog`lanish (1.7 a- shakl).
Bunday bog`lanishlar jimslarga faqat normal yo`nalishdagi reaktsiya kuchi (qarshilik kuchi) ko`rsataoladilar xolos, shunga ko`ra jism bilan sferik yuza tutashgan nuqtadan urinma o`q o`tkaziladi va reaktsiya kuchini shu nuqtadan boshlab urinma o`qqa perpenldikulyar (normal) ravishda yo`naltiriladi.
Umuman bog`lanishlarning yana boshqa turlari ham uchrashlari mumkin, lekin ishchi dasturimizga ko`ra faqat shu bog`lanishlar bilangana amaliy mashg`ulotlar o`tkazish rejalashtirilgan xolos.
Bog`lanishlar aksiomasi.
Yuqorida aytganimizdek statika qismida erkinmas qattiq jismlarning muvozanatlik shartlarini o`rganishda quyidagi aksioma qo`llaniladi:
Harqanday erkinmas qattiq jismga qo`yilgan bog`lanishlarni tashlab yuborib, ularni o`rniga shu bog`lanishlarning reaktsiya kuchlari qo`yilsa, ularni erkin jism deb qabul qilish mumkin.

1.11-shakl.
Og`irligi R -ga teng bo`lgan AB brus, o`zining A va D nuqtalari bilan DOE bog`lanishga suyangan holda muvozanat holatini saqlab turibdi. Endi shu bog`lanishni tashlab yuborib, uni o`rniga N_D va N_A reaktsiya kuchlarini qo`yib, DOE bog`lanishni tashlab yuborsak, AV brus unga qo`yilgan to`rtta N_D , N_A , T va R - kuchlar tasirida erkin holatda muvozanatini saqlab turaveradi deb hisoblanadi, va statikaning barcha masalalari shu asosda echiladi.

3.