1. Bozor iqtisodiyotining mazmuni va uning asosiy belgilari. Bozor iqtisodiyotining afzalliklari va ziddiyatlari

4-MAVZU. BOZOR IQTISODIYOTINING MAZMUNI VA AMAL QILISHI

Reja:

1. Bozor iqtisodiyotining mazmuni va uning asosiy belgilari.

2. Bozor iqtisodiyotining afzalliklari va ziddiyatlari.

3. Bozor tu shun shasi, uning vazifalari va turlari.

4. Bozor infratuzilmasi va uning unsurlari.

1. Bozor iqtisodiyotining mazmuni va uning asosiy belgilari

Bozor iqtisodiyotining amal qilish mexanizmi ko’rlab asrlar davomida tarkib torib, shakllanib, hozirgi davrda madaniyla shgan shaklni kasb etdi va ko’rgina mamlakatlarda hukmron iqtisodiy tizimga aylandi. Mazkur iqtisodiyotning barqarorligi shu bilan izohlanadiki, uzoq davrli iqtisodiy evolYusiya davomida uning amal qilishining asosiy klassik qoidalari saqlanib qoldi.
Oldingi mavzuda aytganimizdek, xususiy Mulkshilikning raydo bo’li shi va ijtimoiy mehnat taqsimotining ro’y beri shi bozor iqtisodiyotining kelib shiqi shi va mavjud bo’li shing umumiy sharoiti hisoblanadi. Xususiy Mulkshilik va mehnat taqsimoti ijtimoiy xo’jalikning tovar shaklini taqozo qiladi, tovar Ishlabchiqari shning mavjud bo’li shi o’z-o’zidan pul muomalasi, ayirbo shla sh, taqsimla sh va isteъmolning bozorga oid xususiyatini ko’zda tutadi. Tovar Ishlabchiqari shning rivojlani shi bozor iqtisodiyoti taraqqiyotining asosini ta shkil etadi.
Bozor iqtisodiyotining samarali amal qilishi u shun muhim shartlardan biri, Ishlabchiqari shning mustaqilligi, tadbirkorlikning erkinligi, resurslarning erkin alma shinuvidan iborat.
Bozor iqtisodiyoti – bu tovar Ishlab chiqarish, ayirbo shla sh va pul muomalasi qonun-qoidalari asosida tashkil etiladigan va bo shqariladigan iqtisodiy tizimdir. Bunday iqtisodiyot erkin tovar-pul munosabatlariga asoslanadi, uning negizida tovar va pulning turli shakllardagi harakati yotadi, iqtisodiy monopolizmni inkor etadi. Hozirgi zamon iqtisodiy nazariyalarida bozor iqtisodiyoti deganda bozor xo’jaligi subъektlari iqtisodiy hatti-harakatlarining erkin, mustaqil ravi shda Yuz beri shi va ularning tovar-pul mexanizmi orqali bir-biriga bog’lanib muvofiqla shuvi deb baho beradilar. Bozor iqtisodiyotida bozor aloqalari butun tizimni, uning hamma bosqi shlarini Ishlabchiqari sh, ayirbo shla sh, taqsimla sh va isteъmol jarayonlarini hamda iqtisodiy munosabatlarning bar sha subъektlarini qamrab oladi.
Bozor iqtisodiyoti subъektlari tarkibiga tadbirkorlar ham, yollanma Ishshilar ham, rirovard isteъmol shilar, ssuda kapitali egalari va qimmatli qog’ozlar egalari ham kiradi. Odatda, bozor xo’jaligining bar sha asosiy subъektlari u shta guruhga bo’linadi: uy xo’jaliklari, korxonalar (tadbirkorlik sektori) va davlat.