1. Фан ижтимоий-маданий ҳодиса сифатида билим, фаолият ва ижтимоий

 
28-savol
1. 
Илмий тадқиқотда ижтимоий этика. Юқори танкидийлик ва ижодий 
танкидийлик окибатлари. Муаллифлик ҳуқуқи ва унинг бузилиши оқибатлари. 
Фан ва илмий фаолиятда коррупция. Плагиат ва коррупциянинг ўзаро 
алоқадорлиги.
Oʻz-oʻzini shakllantirish, yuksaltirishga intilish, qilayotgan ishini burch deb bilish, shaxsning 
autentikligi, oʻz kuchiga ishonch, yuqori darajadagi tanqidiylik va refleksiya (A. Maslou) 
sabablidir. Ibn Sino 4 yoshida Qurʼonni toʻla yod olgan, Alisher Navoiy 6 yoshidan sheʼrlar yoza 
boshlagan va Farididdin Attorning mashhur yirik asari “Qush tili” (“Mantiq ut-tayr”)ni toʻla 
yoddan bilgan. Buyuk Sohibqiron Amir Temur juda yoshligidanoq feʼl-atvorida hukmdorlik 
belgilari zohir boʻla boshlagan. Chunki oddiy hodisalar doirasidan chiquvchi, ammo tabiat 
qonunlariga zid boʻlmagan harakatlarni amalga oshirish, kelajakda boʻladigan narsani his qilish, 
boy fantaziya va intuitsiya, yangilik va noyob narsalarga katta qiziqish (P. Torrens)dir.
Mustaqillik, tavakkal qilishga moyillik, faollik, qiziquvchanlik, mavjud narsaga qoniqmaslik, qaror 
qabul qilishga tayyorgarlik, eʼtirof etilishga intilish, ichki motivatsiya, oʻsishga tayyorlik (K. 
Teylor, E. Rou) daholar tabiatida bor. Daholikni muayyan yoshga olib borib taqash ham notoʻgʻri. 
Chunki ularda yosh nisbiy xarakterdadir. Abu Rayhon Beruniy “Qadimgi xalqlardan qolgan 
yodgorliklar” asarini 27 yoshida yozib tugatgan; Usmon Nosirning birinchi kitobi 20 yoshida 
chiqqan; Abdulla Qodiriy 26 yoshida “Oʻtkan kunlar”ni yozib, eʼlon qilgan; Chingiz Aytmatov 5 
yoshida tarjimonlik qilib, haq olgan; Gyote 9 yoshida nemis, lotin va yunon tillarida sheʼrlar 
yozgan; rus bastakori Sergey Prokofyev 5 yoshida birinchi musiqiy asarini yozgan, 9 yoshida esa 
“Pahlavon” nomli opera muallifi boʻlgan; Lev Tolstoy 11 yoshida Moskva Kremli toʻgʻrisida 
birinchi ocherkini ijod qilgan; Motsart oʻzining birinchi musiqiy asarini 3 yasharligida, ilk 
operasini esa 12 yoshida bastalagan; rus moʻyqalam daholari Ilya Repin, Valentin Serovlar 
ijodlarini 4 yoshdayoq boshlashgan; Aleksandr Pushkin “Ruslan va Lyudmila” nomli mashhur 
poemasini 17 yoshida yozib tugatgan, Fridrix Shiller esa shu yoshga ham yetmay dunyoga mashhur 
“Qaroqchilar” pyesasini yozgan; Paskal 15 yoshida birinchi ilmiy ishini himoya qilgan. Mixail 
Sholoxov oʻzini dunyoga tanitgan “Tinch Don” romanining birinchi jildini yozib tugatganida 23 
yoshga toʻlmagan edi, shu yoshda Mixail Lobachevskiy matematika fanlari boʻyicha professor 
boʻlgan edi; Angliyalik fizik, professor U. Lorens Bregg (1890–1970) esa 25 yoshida olimlardan 
eng yosh Nobel mukofoti sohibi boʻlgan va hokazo.