1. Kompyuter tizimlarining sinflanishi Hisoblash tizimlari tarkibiy qismlari

---

1 

 

 

1-ma’ruza: Kompyuter tizimlarining 

sinflanishi. Hisoblash tizimlari tarkibiy 

qismlari 

Reja: 

1.  Kompyuter tizimlarining sinflanishi 

2.  Hisoblash tizimlari tarkibiy qismlari 

 

---

2 

 

 

Kompyuter tizimlarining sinflanishi  

O'zaro  bog'liq  bo'lgan  axborot  qurilmalaridan  tashkil  topgan 

va  kamida  bitta  kompyuterni  o'z  ichiga  olgan  har  qanday 

tizim kompyuter tizimi deb ataladi. 

Kompyuterning  asosiy  texnik  xususiyatlari  uning  tezligi  va 

operativ  xotiraning  miqdori. Doimiy  tashqi  xotira  miqdori  ham 

juda muhim xususiyatdir. 

Xotira  miqdori,  baytlardan  (MB,  GB,  TB,  PB,  EB,  ZB, 

YottaB,  BrontoB,  GeopB)  olingan  birliklarda  o'lchanadi. Tezlik 

---

3 

 

vaqt  birligida  kompyuter  tomonidan  bajariladigan  elementar 

operatsiyalar soniga qarab belgilanadi. Shu bilan birga, suzuvchi 

nuqta operatsiyalari deb ataladigan eng mashaqqatli boshlang'ich 

operatsiyalar  -  sonlarni  qismli  qism  bilan  qo'shish  yoki 

ko'paytirish. Ishlashni  tavsiflash  uchun  maxsus  birliklardan 

foydalaniladi  -  megaflop  (MFlp  -  sekundiga  million  suzuvchi 

nuqta  operatsiyalari),  gigaflop  (GFlp  -  sekundiga  milliard 

suzuvchi  nuqta  operatsiyalari),  teraflop  (TFlp  -  sekundiga 

trillion  suzuvchi  nuqta  operatsiyalari). Masalan,  10  TFlp  tezligi 

shuni  anglatadiki,  kompyuter  bir  soniyada  10  trillion  juft  butun 

sonlarni qo'shishi yoki ko'paytirishi mumkin. 

---

4 

 

Albatta,  kompyuter  texnikasini  asosiy  texnik  xususiyatlariga 

ko'ra  tasniflash  mumkin,  ammo  kompyuter  ishlab  chiqarish 

texnologiyalari  juda  yuqori  tezlikda  rivojlanib  borayotganligi 

sababli,  bunday  tasnif  juda  tez  eskiradi. Shuning  uchun  biz 

tasnifni maqsad, foydalanish shartlari, foydalanish xususiyati va 

narx kabi texnik bo'lmagan xususiyatlarga asoslaymiz. 

Maqsad  va  ish  sharoitlari  bo'yicha  kompyuter  tizimlarini  2  ta 

katta sinflarga bo'lish mumkin 



 

universal; 



 

maxsus. 

---

5 

 

Muayyan  tor  sinf  sinfini  yoki  hatto  bitta  masalani  echish 

uchun maxsus kompyuterlar va 

kompyuter 

tizimlari 

ishlatiladi. Ularning 

aksariyati 

maxsus 

ish 

sharoitida 

ishlaydi. Maxsus 

kompyuterlar 

texnologik 

qurilmalarni, 

operatsiya 

xonalarida 

yoki 

tez 

yordam 

mashinalarida, 

raketalarda, 

samolyotlarda 

va 

vertolyotlarda 

(bortdagi 

kompyuterlarda),  yuqori  voltli  elektr  uzatish  liniyalari  yonida 

yoki  radarlar,  radio  uzatgichlar,  suv  ostida  suv  ostida  ishlash, 

chang,  axloqsizlik,  tebranishlar,  portlovchi  gazlar  va  boshqalar 

sharoitida. Biz maxsus kompyuter tizimlarining batafsil tasnifini 

tasniflamaymiz. 

---

6 

 

Umumiy maqsadlar uchun mo'ljallangan kompyuterlar oddiy ish 

sharoitida 

juda 

ko'p 

vazifalarni 

hal 

qilishga 

mo'ljallangan. Umumiy  maqsadga  mo'ljallangan  kompyuterning 

odatiy namunasi - bu shaxsiy kompyuter (ShK), biz uni batafsil 

ko'rib  chiqamiz. Umumiy  maqsadlar  uchun  mo'ljallangan 

kompyuterlarning  ishlatilishi  va  narxiga  qarab  tasnifini  ko'rib 

chiqamiz. Shu  nuqtai  nazardan  universal  kompyuterlarning  3 

sinfga ajratish mumkin.