1-kredit uchun topshiriqlar 1-Vazifa: Tosh asri jadvali

Kidariylar Davlati	Kidariylar Oltoy togʻlari va Sharqiy Turkiston oraligʻidan janubiy-gʻarbga siljib, 420-yilda Bolo (Naxshab) shahrini oʻziga qarorgoh qilishgan va Xioniylar davlati bilan qoʻshni boʻlib qolganlar.
Eftaliylar davlati
Turk (G’arbiy turk) xoqonligi

3- Vazifa: savollarga to`liq javob bering


1. Davlat tushunchasining mazmun mohiyati nimada?
2. Davlatning shakllanishi va paydo boʻlishidagi asosiy omillarni koʻrsating.
3. Oʻrta Osiyodagi ilk davlatlarning boshqaruv tizimi qanday boʻlgan?
4. Katta Xorazmning geografik oʻrnini toping.
5. Qadimgi Baqtriya va Soʻgʻd hoqimligining davlat boshqaruv tizimi qanday boʻlgan?
Javoblar:

1. 
   «Davlatchilik bugungi kunda o‘ta siyosiy masala bo'lib turibdi. Nega deganda, O'zbekistonda davlatchilik bo'lmagan, deb orqavarotdan tashviqot yuritayotgan, shu fikrni ongimizga singdirmoqchi bo‘layotgan, kerak bo‘lsa, xalqaro jamoatchilikni shunga ishontirishga urinayotgan kuchlar hali bor. O'zbek tarixchilarining bugungi kundagi asosiy vazifasi mana shu da'voning puch ekanligini isbotlash, davlatchiligimizning ilmiy nuqtayi nazardan asoslangan tarixini yaratishdir»
   
2. 
   Mehnat qurollarining takomillashishi natijasida yerga ishlov berish yaxshilanib, ekin maydonlari kengayib, odamlarning mehnati unumliroq bo'lib bordi. Temirning kashf etilishi, undan yasalgan mehnat qurollari qishloq xo'jaligi va hunarmandchilikning tez o'sishiga olib keldi. Odamlarning daryolarni bo'g'ib, to'g'onlar qurib, kanallar qazib yerlarga suv chiqarish imkoniyati kengaydi. O'rgatilgan ishchi hayvonlari qo'shilgan temir tishli omochlar bilan yer haydashning o'zlashtirilishi hosildorlik oshishini, ko'proq mahsulotlar yetishtirishni ta’minladi. Bu odamlar turmushini ancha yaxshiladi, umrini uzaytirdi, aholi son jihatdan ko‘payib bordi. Urug‘chilik munosabatlari ham o‘zgarib boradi. Ikki urug* a'zolaridan tashkil topgan er-xotin - juft oilalar vujudga keladi. Katta patriarxal oilalar urug' jamoalaridan ajralib chiqadi, ularga urug* jamoalariga qarashli yerlardan chek yerlari ajratib beriladi. Shu tariqa urug'jamoasining umumiy xo'jaligi oilalar jamoasiga bo'linadi. Bunday oilalar jamoasi ishlab chiqarish jamoalari deb ham ataladi. Katta oila jamoasining oqsoqoli bir vaqtning o'zida oila jamoasi uchun diniy va dunyoviy boshliq, piru ustod va murabbiy bo'lgan. Urug' - qishloq oqsoqoli esa butun qishloq ahlining boshlig'i hisoblangan
   

« Avesto »da jamiyat tarkibining bo`linishi: «Nmana» - katta patriarxal oila
«Vis» - «nmana»lar birikuvidan hosil bo'lgan urug‘ jamoasi
«Varzana» - «Vis»lar birikuvidan vujudga kelgan yirik qo'shni jamoa
«Zantu» - qabilalar uyushmasi
«Daxyu» - qabilalar ittifoqi

3. 
   O'rta Osiyo hududidagi ilk davlat tuzilmalari to'g'risida qadimgi yozma tariximizning eng noyob manbasi hisoblangan «Avesto» kitobi, shuningdek, qadimshunos olimlarning o'lkamizning turli hududlarida olib borgan arxeologik - qidiruv ishlari, ularning natijalari muhim manba hisoblanadi. Shuningdek, qadimgi Yunon, Rim va Eron manbalari asosida ham bu masalani oydinlashtirish, yetarli, asosli fikrlarni aytish mumkin bo‘ladi. Bu o ‘rinda Yunon, Rim mualliflaridan Gerodot, Ktesiy, Strabon, Arrian va boshqalarning asarlari, yodnomalari, forsiy mixxat yozuvlari, qolaversa, o'lkamizda keng ko'lamli arxeologik tadqiqotlar olib borgan Ya.G'ulomov, S.Tolstov, V.Masson, A.Asqarov, E.Rtvaladze, A.Sagdullayevlarning ilmiy tadqiqotlari alohida ahamiyatga molik. Arxeolog olimlarimizning so'nggi tadqiqotlari asosida fikr yuritadigan bo'lsak, 0 ‘zbekiston hududida bronza davridayoq, 2- ming yillik o‘rtalarida kichik shahar davlatlari shakllangan.
   
4. 
   Katta Xorazmning geografik oʻrni- Amudaryo quyi havzasidan Turkmaniston janubiga qadar; Shuningdek, O'rta Osiyoning Markaziy tumaniarini o'ziga birlashtirgan O'rta Osiyoning keng hududlarini o'z nazoratida I tutgan qabilalar konfederatsiyasi.
   
5. 
   Xorazm va Baqtriya davlatlari dehqonchilik, chorvachilik, hunarmandchilik, shahar sozlik, mehnat taqsimoti, ishlab chiqarish qurollarining takomillashib borishi ulug‘ bobokalonlarimiz o‘lmas dahosi, salohi yatining yorqin ifo da si dir. Bular O‘zbekiston hududidagi dastlabki davlatchilik tarixiy tajribasining muhim jihatlari, namunalari sifatida alohida qimmatga ega.