1. Kuchli fe’llar (die starken Verben)


Kuchsiz fe’llar (die schwachen Verben)



Download 273 Kb.
bet2/2
Sana29.09.2019
Hajmi273 Kb.
#22796
1   2
Bog'liq
Kuchli, kuchsiz barcha fellar(2)


2. Kuchsiz fe’llar (die schwachen Verben)

Tarixan nemis tilidagi fe’llarning juda ko‘p qismi kuchsiz tuslanish sistemasiga mansub. Shuning uchun ham nemis tilida kuchsiz fe’llar son jihatdan kuchli fe’llardan birmuncha ko‘p bo‘lib, yangidan yasalayotgan fe’llarning ko‘pchiligi ana shu gruppaga mansub bo‘lmoqda.Tuslanishning bu turiga ko‘pchilik fe’llar va boshqa so‘z turkumlari negizidan yasalgan fe’llar kiradi.Kuchsiz tuslanadigan fe’llar o‘zining bir qancha maxsus belgilariga ega:

a) kuchsiz fe’llardan uch asosiy forma yasalganda , o‘zagi o‘zgarmaydi; ularda ichki fleksiya yo‘q: fragen- fragte – gefragt

b) Kuchsiz fe’llardan uch asosiy forma yasalgandagi muhim belgisi shundaki, ular Präteritumda fe’l (e) te qo‘shimchasini, Partizip II da esa ge-old qo‘shimchasi va –(e) t suffiksini oladi.

s) Agar fe’l o‘zagi d, t, yoki bir undoshning m, n burun tovushlar birikmasi bilan (dm, tm, dn, gn, chn ga) tugasa , u vaqtda –ete, -et suffikslarini oladi :

arbeiten – arbeitete - gearbeitet

Eslatma:

a) be-, ge-, er-, ver-, zer-, ent-, emp-, miß- kabi prefikslar bo‘lgan va ier suffiksiga tugagan fe’llarning sifatdosh II formasi yasalishida ge- prefiksi tushib qoladi.



begegnen – begegnete – begegnet

existieren – existierte – existiert

studieren – studierte - studiert

entnehmen – entnahm - entnommen

b) auf-, an-, aus-, ab-, bei-, ein-, vor-, zu- va shu kabi ajraladigan old qo‘shimchali fe’llardan uch asosiy forma yasalganda , ajraluvchi old qo‘shimcha Präteritumda fe’ldan ajralgan holda, sifatdosh II da esa ge – prefiksi ajraluvchi old qo‘shimcha va fe’l o‘rtasida keladi.



aufnehmen – nahm auf – aufgenommen

ausarbeiten – arbeitete aus - ausgearbeitet

Kuchsiz fe’llarning uch asosiy formasi

Infininiv

Präteritum

Partizip II

Tarjimasi

abholen

holte ab

abgeholt

kutib olmoq

abkühlen

kühlte ab

abgekühlt

sovitmoq

antworten

antwortete

geantwortet

javob bermoq

anzeigen

zeigte an

angezeigt

bildirmoq, e’lon qilmoq

auspacken

packte aus

ausgepackt

ochib yubormoq

aussuchen

suchte aus

ausgesucht

tanlamoq

basteln

bastelte

gebastelt

yasamoq

bauen

baute

gebaut

qurmoq

beobachten

beobachtete

beobachtet

kuzatmoq

bestellen

bestellte

bestellt

buyurtma bermoq

besuchen

besuchte

besucht

tashrif buyurmoq

brauchen

brauchte

gebraucht

kerak bo‘lmoq

bügeln

bügelte

gebügelt

dazmollamoq

danken (für)

dankte

gedankt

tashakkur bildirmoq

dauern

dauerte

gedauert

davom etmoq

duschen sich

duschte sich

geduscht sich

cho‘milmoq

einfetten

fettete ein

eingefettet

yog‘lamoq

einkaufen

kaufte ein

eingekauft

sotib olmoq

erholen (sich)


erholte


erholt


dam olmoq

erklären

erklärte

erklärt

tushuntirmoq

erleben

erlebte

erlebt

boshidan kechirmoq

erleuchten

erleuchtete

erleuchtet

yoritmoq

ernähren (sich)

ernährte

ernährt

ovqatlantirmoq

fegen

fegte

gefegt

supurmoq

fischen

fischte

gefischt

baliq ovlamoq

freuen (sich)

freute

gefreut

quvonmoq

fühlen (sich)

fühlte

gefühlt

his qilmoq

gehören (zu)

gehörte

gehört

tegishli bo‘lmoq

gestikulieren

gestikulierte

gestikuliert

imo-ishora qilmoq

gratulieren (zu )

gratulierte

gratuliert

tabriklamoq

hungern

hungerte

gehungert

och qolmoq

jagen

jagte

gejagt

ovlamoq

jäten

jätete

gejätet

o‘tamoq

kaufen

kaufte

gekauft

sotib olmoq

kennenlernen

lernte kennen

kennengelernt

tanishmoq

klagen

klagte

geklagt

shikoyat qilmoq

klettern

kletterte

geklettert

tirmashib chiqmoq

klopfen

klopfte

geklopft

taqillatmoq

kosten

kostete

gekostet

(…pul) turmoq

kriegen

kriegte

gekriegt

olmoq

leben

lebte

gelebt

yashamoq

legen (sich)


legte


gelegt


yotmoq

lernen


lernte


gelernt


o‘qimoq

loben

lobte

gelobt

maqtamoq

meinen

meinte

gemeint

o‘ylamoq

mischen

mischte

gemischt

aralashtirmoq

nähen

nähte

genäht

tikmoq

pflanzen

pflanzte

gepflanzt

ekmoq

pflegen

pflegte

gepflegt

parvarish qilmoq

plantschen

plantschte

geplantscht

cho‘milmoq

rasieren (sich)

rasierte

rasiert

soqol olmoq

reisen

reiste

gereist

sayohat qilmoq

reparieren

reparierte

repariert

ta’mirlamoq













sammeln


sammelte


gesammelt


to‘plamoq

saugen

saugte

gesaugt

changyutgichda tozalamoq

schaukeln

schaukelte

geschaukelt

arg‘imchoq uchmoq

schenken

schenkte

geschenkt

sovg‘a qilmoq

schimpfen

schimpfte

geschimpft

urushmoq

schleppen

schleppte

geschleppt

sudramoq

spülen

spülte

gespült

chayqamoq

stecken

steckte

gesteckt

tiqmoq

stellen

stellte

gestellt

qo‘ymoq

toben

tobte

getobt

to‘polon qilmoq

tunken

turnen


tunkte

turnte


getunkt

geturnt


botirmoq

shug‘ullanmoq



verdienen

verdiente

verdient

pul ishlab topmoq

verkaufen

verkaufte

verkauft

sotmoq

verstecken (sich)

versteckte

versteckt

yashirmoq,bekitmoq

verzaubern

verzauberte

verzaubert

sehrlab qo‘ymoq

wandern

wanderte

gewandert

sayohat qilmoq

wechseln

wechselte

gewechselt

almashtirmoq

wischen

wischte

gewischt

yuvmoq, artmoq

zerkratzen

zerkratzte

zerkratz

tirnamoq



3. Presenzsda umlautga ega bo‘la oladigan kuchsiz fe’llar

( Die schwachen Verben mit dem Präsensumlaut)

Nemis tilida yetti fe’l bir gruppani tashkil qilib, ularni grammatikada prezens umlautli fe’llar deyiladi.Bu fe’llarning uch asosiy formada o‘zgarishda hech qanday umlaut ko‘rinmaydi. Bu fe’llardagi unlilarni o‘zgarishi e-a-a. E unli tarixan a umlautga teng bo‘lgan. Shu sababdan bu gruppa fe’llari prezens umlautli kuchsiz fe’llar deb yuritiladi:



Infinitiv

Präteritum

Partizip II

Tarjimasi

brennen

brannte

gebrannt

yonmoq

kennen

kannte

gekannt

tanimoq

nennen

nannte

genannt

atamoq

rennen

rannte

gerannt

shoshilmoq

wenden

wandte

gewandt

o‘girilmoq

senden

sandte

gesandt

yubormoq

denken

dachte

gedacht

o‘ylamoq

Bu fe’llarning ayrimlari o‘z formalarini kuchsiz fe’llardan farq qilmagan holda ham yasaydi:



senden - sendete – gesendet

wenden – wendete – gewendet

4. Pretirito – prezentia fe’llari

( Die Verben Präterito - Präsentia)

Bu gruppaga können, müssen, mögen, dürfen, sollen, wollen modal fe’llari va wissen fe’li kiradi. Preterito- prezentia fe’llarining prezensda tuslanishi kuchli fe’llarning preterit (imperfekt) da tuslanishiga o‘xshaganligi uchun ham ularni preterito- prezentia fe’llari deb yuritiladi.Bu fe’llardan uch asosiy forma yasalganda imperfekt va sifatdosh II da infinitivdagi umlaut tushib qoladi, mögen fe’li g undoshini har ikkala formada ch ga ,wissen fe’li esa o‘zagidagi i ni u ga almashtiradi:



Infinitiv

Präteritum

Partizip II

können

konnte

gekonnt

dürfen

durfte

gedurft

mögen

mochte

gemocht

müssen

muβte

gemuβt

wollen

wollte

gewollt

Sollen

sollte

gesollt

wissen

wuβte

gewuβt



Eslatma: Modal fe’llar yuqorida keltirilgan sifatdosh II formasidan tashqari shaklan infinitivga o‘xshash yana bir sifatdosh II formasiga ham egadir. Ularning birinchisi modal fe’l mustaqil qo‘llanganda , ikkinchisi (infinitivga o‘xshash formasi ) esa boshqa bir fe’lning infinitivi bilan kelganda ishlatiladi:

Ich habe es nicht gekonnt.

Ich hatte etwas sagen wollen.

5. Noto‘g‘ri tuslanadigan fe’llar

(Die unregelmäßigen Verben)

Fe’lning asosiy formasini yasashda tuslanish sistemasidagi umumiy qoidadan tashqari yasaluvchi fe’llar noto‘g‘ri tuslanadigan fe’llar deyiladi.Bu fe’llarda uch asosiy formaning yasalishi kuchli va kuchsiz fe’llarga sira o‘xshamaydi.Bular sein, haben, werden, stehen, gehen, tun, bringen fe’llari bo‘lib , ularning uch asosiy formasi quyidagicha:



Infinitiv

Präteritum

Partizip II

Tarjimasi

sein

war

gewesen

-

haben

hatte

gehabt

bor bo‘lmoq

werden

wurde

geworden

bo‘lmoq

stehen

stand

gestanden

turmoq

gehen

ging

gegangen

bormoq

tun

tat

getan

qilmoq

bringen

brachte

gebracht

olib kelmoq

Eslatma: werden fe’li imperfektda yana bir forma (ward) ga ega. Bu forma ancha eskirgan bo‘lib, badiiy adabiyotlarda uchraydi
Belsazar ward aber in selbiger Nacht

Von seinen Knechten umgebracht.
Download 273 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish