1-Ma’ruza. Kirish. Loyixalash bosqichlari. Texnik topshirik (TT) (4 soat)

5 - maruza. Mashinalarni loyixalashda kompanovkalash (4 soat)

Reja:
1.Kompanovkalash uslubi.
2.Kompanovkalash texnikasi.
3.Konstruktiv misol.
1. Kompanovkalash uslubi. Kompanovkalash odatda ikki bosqichdan iborat olib boriladi:
Eskizli kompanovkalashda –Konstruktsiyaning asosiy sxemasi va umumiy konstruktsiyasi yaratiladi ( bazida bir nechta varianti). Eskiz kompanovkani ko’rib chiqilib ishchi kompanovka tuziladi.


2-rasm.a,b, v,g,d



3- rasm. Uzatmalar varianti
Kompanovkalashda asosiyni ikkinchi darajalidan fark kila bilish va konstruktsiyani yaratish ketma-ketligini bilish kerak. Kompanovkani konstruktsiyasi asosiy masalasini xal qilishdan boshlash kerak, yani kuch va kinematik sxemani ratsional tanlash, detallarni formalari va o’lchamlarini to’g’ri tanlash, ularni uzaro joylashuvi. Bu bosqichda konstruktsiyani ikir-chikirlarini tulik aniqlash nafakat foydasiz, balkim zararli hamdir, chunki konstruktorni asosiy yo’nalishdan adashtiradi va konstruktsiyani to’g’ri loyihalashni izdan chikaradi.
Kompanovkalashni yana bir asosiy qoidasi bir nechta variantlarni parallel loyihalash, ularni chukur taxlili va ratsional variantini tanlashdir. Kompanovkalash jarayonida xisoblarni ham bajarish kerak. Konstruktsiyani asosiy detallari mustaxkamlikka xisoblanishi kerak. To’g’ri konstruktsiyalash sharoiti talab kilinadi - bunda doimo tayyorlash masalasi nazarda tutilishi, boshidan boshlab detallarga texnologik maqsadga muvofiq forma berish kerak bo’ladi.
Kompanovkalashni normal o’lchamlar asosida olib borish (diametrlar, urnatuvchi yuzalar, shponka va hlitsali birikmalar o’lchamlari) bir nechta urnatuvchi yuzalarga ega bo’lgan konstruktsiyalar, hamda pogonali detallarni kompa-novkalashda muhim ahamiyatga ega.
Kompanovkalashda agregatni ishonchliligini aniqlay-digan barcha shartlar, talablar etiborga olinishi, moylash, sovo’tish tizimlari, agregatlarni maxkamlash, ularga detallarni biriktirishni ishlab chiqiladi. Mashinaga xizmat ko’rsatish qulayligi, tekshirish va mexanizmlarni sozlash soddaligi, asosiy detallar uchun materiallar tanlanishi: mustaxkamlikni uzoqmuddatliligini tamin-lash: ishkalanuvchi birikmalarni eyilishga chidamliligini oshirish: korroziyaga qarshi usullarni qo’llash kerak.
Kompanovkalash doim ham kungildagidek kechavermaydi. Odatda ko’pchilik xolatlarda loyihalash jarayonida e’tibor kilinmagan kamchiliklar aniqlanadi. Bularni to’g’rilash uchun oldin ishlangan sxemalarga kaytib, ularni o’rniga yangilarini ishlashga to’g’ri keladi.
Kompanovkalashni barcha bosqichlarida doimo ishlab chikaruvchilar va ishlatuvchilar maslaxatlarini xisobga olish kerak.
Umumiy qoidalar quyidagilar: kompanovka kanchalik muxokamaga ko’p kuyilgan bo’lsa, konstruktor buni dikkat bilan tinglaydi, foydali ko’rsatmalar asosida kompanovka shuncha yaxshi bo’ladi va konstruktsiya talablar asosida kuriladi.
Loyihalash kayta ishlash uchun vaqtni ayamaslik kerak, chunki loyihalash qiymati mashinani umumiy qiymatiga nisbatan juda minimal qiymatini tashqil qiladi xolos.

2.