1-Ma’ruza. Kirish. Loyixalash bosqichlari. Texnik topshirik (TT) (4 soat)

Kompanovkalash texnikasi.

Kompanovkalashni agar loyihalanuvchi ob’ekt gabarit o’lchamlari imkon bersa 1:1 masshtabda olib borish kerak. Bunda kerakli o’lchamlar va detallar kesimini tanlash osonlashadi va konstruktsiya qismlari o’lchamlari to’g’risida hamda detallar va konstruktsiya mustaxkamligi to’g’risida tushunish osonlashadi.
Kichiklashtirilgan masshtabda chizish asosan 1:2 dan kichik masshtablarda proportsiyalar noto’g’ri bo’lib, kompanov-kalash jarayonini kiyinlashtiradi. Agar ob’ekt o’lchamlari 1:1 masshtabda imkon bermasa, u xolda alohida uzellar va agregatlarni asli xolida kompanovkalash yaxshi natija beradi. Sodda ob’ektlarni bitta proektsiyada kompanovkalash mumkin. Ancha murakkab ob’ektlarni kompanovkalashda bu usul ancha xatoliklarga olib kelishi mumkin. Bu xolda albatta kerakli proektsiyalarda bajariladi.
Kompanovkalash chizmalarini bajarish texnikasi shundan iboratki, bu tuxtamsiz ravishda proba, variant-larini ishlash, ularni solishtirish yaroksizlarini chiqarish-dan iboratdir.
Kompanovkalashda kalamni oz-kuch bilan sekin bosib chizish kerak, chunki kompanovkalash jarayonida bir necha marta rezinka yordamida uchirib o’zgartirishlar kiritishga to’g’ri keladi.
CHizmani kalam bilan oxirgi yurgizib chiqish, shtrixlash, tasvirlarni yoyib chiqish va mayda detallarni chizib chiqish, bu kompanovkalash chizmasini muxokamaga quyidagidan oldin kompanovkalashni oxirgi bosqichi xisoblanadi.
4.Konstruktiv misol
Misol uchun olingan ob’ekt kompanovkalash ketma-ketligi va usuliga ta’sir ko’rsatuvchi spetsifik xususi-yatlarga ega.
Quyida bayon etilayotgan kompakovkalash usuli yagona xisoblanmaydi. Kompanovkalash jarayoni ham barcha ijodiy jarayonlar kabi ko’p xolda konstruktorni etukligi, kunik-malari va kobiliyatiga bog’liqdir. Kompanovkalashni borishi, konstruktsiyasi ishlash ketma-ketligi va loyihalash vaqtida paydo bo’ladigan muammolarni xal qilishni turli xil bo’lishi mumkin.
Quyidagi usulni maqsadi – kompanovkalash jarayoniga bog’liq bo’lgan asosiy konuniyatlarni namoyish etishdir. Bu:
-loyihalash ketma-ketligi birinchi bosqichlarda konstruktsiyani asosiy elementlarini aniqlash;
-loyihalash bilan birgalikda puxtalik va boshqa xisoblarni olib borish;
-loyihalanayotgan konstruktsiyani texnologiyaviyligiga e’tibor karatish, unifikatsiyalash masalalarini e’tiborga olish;
-yig’ish va ajratish sxemasini ishlab chiqish;
-konstruktsiya va agregatni barcha elementlarini mustaxkamligi va ishlatishda ishonchliligini ko’rib chiqish;
Quyidagi misolda kompanovkalashni har-bir bosqichi alohida chizmalarda berilgan. Faoliyatni boshlovchi yosh konstruktorlarda – kompanovkalash jarayonini chizmalarni ketma - ketlikda tayyorlashdan iborat - degan fikr paydo bo’lishi mumkin. Aslida esa bir va usha kompanovkalash chizmasi xaqida boradi, ya’ni bu chizmalar to’xtovsiz ravishda bir-birini tuldirib oxirgi ko’rinishini xosil qiladi.
Kurgazmali bo’lish maqsadadi quyidagi chizmalarda mayda detallar tulik ko’rinishda (doimo emas) ko’rsatilgan. Aslida esa kompanovkalash jarayonida bu detallar sodda-lashgan, shartli belgilar ko’rinishida tasvirlanadi, ba’zida esa ularni umuman ko’rsatilmaydi.
SHunday qilib variantlarni solishtirish va tanlash quyidagilarga asosan juda tez kechadi.
Loyihalash vaqtida yangi yoki murakkab konstruktiv masalalarni echishga ko’p vaqt sarflanadi, ya’ni ijodiy izlanish-larga, mashinasozlikni turli tarmoqlaridan uxshash echimlarni kidirishga, ba’zida esa tajriba utkazishga ko’p vaqt sarflanadi.

4-rasm. Suv nasosni umumiy ko’rinishi (kompanovka chizmasi)

5-rasm. Suv nasosning umumiy ko’rinishi (Ishchi kompanovka)