1-Maruza: Yoqilgi energetika vazifalarini yechishda quduqlarni tugallash fanining mohiyati

1-Ma’ruza: Yoqilgi energetika vazifalarini yechishda quduqlarni tugallash fanining mohiyati

1.1.O’zbekistonda neft va gaz sanoatining rivojlanish tarixi

• 1.1.O’zbekistonda neft va gaz sanoatining rivojlanish tarixi
• Burg‘ilash - silindr shakldagi tog‘ inshoati jarayoni –quduq (skvajin), shpura yoki shaxta o‘qi (shaxtnogo stvola) tog‘ jinslarini parchalash bilan (zaboye) tubi, u yer qariga suniy xolda (beton yoki asfalt va boshka) materiallar orqali yaratiladi.
• Burg‘ilash jarayonidan so‘ng quduq devorini mustahkamlash quvurini sement qorishmasi bilan quduq tanasi bilan quvurning tashqi qismining oralig‘i (kolsevoy zazaor) mustahkamlanadi.

Neft va gaz quduqlarini burg‘ilash:

• Jaxon amaliyotida birinchi bor Xitoy 2 ming yil oldinroq qo‘l kuchi bilan tuzni qazib olish uchun quduq burg‘ilangan (diametri 12—15 sm va chuqurligi900 m gacha). Burg‘ilash instrumentlari (burg‘i, bambuk shtangi) 1-4 sm li (kanat) po‘lat arqon orqali quduqqa tushiriladi. Rossiya mamlakatida IX asrda osh tuzi uchun (Staraya Russa) qadigi russada qazilgan. So‘ng osh tuzi qazib chiqarish rivojlanishi natijasida Balaxnda (XIIasr.), Solikamske (XVIasr). Tuz ishlab chiqarish uchun qazish ishlari (udarnoye shtangovoye bureniye) shtangali taziyqli usulda amalga oshirilgan. Shtanga zanglamasligi uchun yog‘ochdan yasalgan; devorni mustahkamlashda yog‘och quvur yasashgan. 17 asrdagi qulyozma manbalarida quvurni yangi joyga ko‘chirish («imperatorning arxeologik jamosi yangiliklari», 1868, t. 6, bo‘lim. 1, v. 3, 238—55 bet)ning usuli to‘liq keltilgan. Suv uchun qazilgan (kolodets)quduq quvur bilan birinchi bor 1126 yil Artua (Fransiya), shuning uchun chuqur suv quduqlari artezian qudug‘i nomini olgan.

Rossiyada 19 asrdan boshlab yirik shaxarlarni ichimlik suvi bilan ta’minlash maqsadida burg‘ilash usullari va texnikalari rivojlana boshlandi. Odessa shahrida 1931 yiilar oralig‘ida «Artizan favvoralar jamiyati» («Obщestvo artezianskix fontanov») tashkil etildi va uning yordamida 36 dan 189 m gacha 4 ta quduq qazildi. 1831—32 yillarda Peterburgda, 1833 yilda (Sarskom Sele), Simferopol va Kerchi, 1834y. Tambovda, Kazani va Yevpatorda, 1836 y.da Astraxanda quduqlar burg‘ilandi. 1844 yilda birinchiburg‘ilash quduq artizan suv uchun Kiyev shahrida o‘rnatildi. 1876 yil Moskva shahrida birinchi artizan quduq 458 m da burg‘ilandi. Burg‘ilash ishlari AQShning Charlston yaqinidagi G’arbiy Virjiniyadabirinchi bor tuz eritmasi qazib chiqarish uchun (1806 y.) qazildi.-MegaBook "Universalnaya ensiklopediya" va boshqa manbalardan olindi.”

• Rossiyada 19 asrdan boshlab yirik shaxarlarni ichimlik suvi bilan ta’minlash maqsadida burg‘ilash usullari va texnikalari rivojlana boshlandi. Odessa shahrida 1931 yiilar oralig‘ida «Artizan favvoralar jamiyati» («Obщestvo artezianskix fontanov») tashkil etildi va uning yordamida 36 dan 189 m gacha 4 ta quduq qazildi. 1831—32 yillarda Peterburgda, 1833 yilda (Sarskom Sele), Simferopol va Kerchi, 1834y. Tambovda, Kazani va Yevpatorda, 1836 y.da Astraxanda quduqlar burg‘ilandi. 1844 yilda birinchiburg‘ilash quduq artizan suv uchun Kiyev shahrida o‘rnatildi. 1876 yil Moskva shahrida birinchi artizan quduq 458 m da burg‘ilandi. Burg‘ilash ishlari AQShning Charlston yaqinidagi G’arbiy Virjiniyadabirinchi bor tuz eritmasi qazib chiqarish uchun (1806 y.) qazildi.-MegaBook "Universalnaya ensiklopediya" va boshqa manbalardan olindi.”