1-Мавзу бўйича саволлар тўплами

TELEFON TARMOQLARI — telefon aloqa oʻrnatish uchun moʻljallangan texnik inshootlar va jihozlar majmui. Unga aloqa uzeli, telefon styalari, aloqa liniyalari va abonentqurilmalari kiradi. Telefon tarmoqlari mahalliy (qishloq va shahar tarmoqlari), hududiy, shaharlararo va xalqaro xillarga boʻlinadi. Qishloq Telefon tarmoqlarida oxirgi telefon styalari oʻzaro uzel styasi orqali, uzel styalari esa markaziy stya orqali ulanadi, markaziy stya shaharlararo avtomatik telefon styaga ulanadi. Shahar Telefon tarmoqlari tumanlashtirilmagan (agar shaharda bitta stya boʻlsa) va tumanlashtirilgan (bir necha stya boʻlsa) boʻladi. Sh aharl araro Telefon tarmoqlari shaharlararo avtomat telefonstyalari (SHATS), avtomat kommutatsiya uzellari (AKU), ularni oʻzaro biriktiruvchi aloqa liniyalari toʻplamidan iborat. AKU shaharlararo kanallarni tranzit (toʻgʻridantoʻgʻri) ulaydi. Xalqaro Telefon tarmoqlari xalqaror SHATS, avtomat tranzit uzellari va aloqa hamda qitʼalararo liniyalaridan iborat. Telefon tarmoqlari telefon styalari va uzellari ishi avtomatlashtirilgan, avtomat telefon stya va AKU lar tatbiq etilgan. Oʻzbekistonda Telefon tarmoqlari faoliyati «Oʻzbektelekom» AK tomonidan tartibga solib turiladi.
Telekommunikatsiya tarmoqlari bo`yicha uzatilayotgan axborotlar xajmining o`sishi(axborotlar xajmi ishlab chiqarish potentsialining kvadratiga proportsionaldir). Shu bilan birga axborotlar turlarining ko`rinishi oshmoqda (nutq, ma`lumotlar, grafiklar, fayllar, video va boshqalar). Bundan tashqari, dialog rejimida ishlash talab qilinadi. Yaqin vaqtlargacha bu muammo axborotlar turlari bo`yicha ayrim tarmoqlarni yaratish sifatida xal qilinib kelmoqda edi: nutq - telefon tarmog`i;telegraf xabarlari - telegraf tarmog`i;ma`lumotlar - ma`lumotlar uzatish tarmog`i;videoaxborot – televideoeshittirishlar tarmog`i. Tabiiyki, muammoni bunday sonli sifatda xal qilish iqtisodiy jixatdan

1-rasm
Lokal halqa. Bu holatda barcha kompyuterlar yopiq halqasimon, ketma-ket bog’lanadilar. Bunda xabar birin-ketin kompyuterdan-kompyuterga uzatiladi. Xabarni uzatgan kompyuter yana o’sha xabarni qayta qabul qilmaguncha, jarayon davom etaveradi
magistral ingl.: backbone rus.: магистраль Yuqori tezlikka ega bo‘lgan aloqa liniyasi. U tarmoq segmentlarini yagona tizimga ma’lumotlarni ulash birlashtiradi. Ma’lumotlarni soniyasiga yuz va minglab megabit tezliklardatashishni ta’minlab, samaraliligi pastroq bo‘lgan boshqa aloqa kanallariga ham xizmat ko‘rsatadi. Katta tarmoqlar uchun odatda optik tola kabeli asosida yaratiladi.
magistral kanal ingl.:trunk rus.: магистральный каналI kkita uzib-ulash bog‘lamasini bog‘lovchi jicmoniy kanal. Uzib-ulash bog‘lamalari bilan birga magistral kanallari ma’lumotlar yo‘naltirish tarmog‘ini tashkil qiluvchi asosiy tarkibiy qismlardir. Magistral kanal ko‘p sonli tizimlartomonidan yo‘naltirilgan ma’lumotlarni uzatish uchun mo‘ljallanganligi uchun, u ayniqsa katta ishonchlikka va yuqori o‘tkazish qobiliyatiga ega bo‘lishi lozim. Shuning uchun magistral kanallar odatda efir, optik kabel va koaksial kabellar asosida quriladi.
multiplekslash ingl.: multiplexing rus.: мультиплексирование Multiplekslash bitta fizik kanalni kanallar guruhi bilan bog‘lash imkonini beradi. Multiplekslash natijasida bitta fizik kanalda mantiqiy kanallar guruhi tashkil etiladi. Multiplekslashga teskari amal filtrlash orqali amalga oshiriladi.