1-Mavzu: Ijtimoiy korxonalar va ijtimoiy tadbirkorlikning yuksalishi Reja

2.4.Ijtimoiy innovatsiyalarni turlari, xususiyatlari, va ularni yaratish jarayonlari
Charter maktablari: Nizom maktablari - bu ijtimoiy innovatsiya bo'lib, u o'quvchilarga davlat maktablari tizimidagi ko'plab muammolarsiz rivojlanishda va ta'lim asoslarini qurishda davom etishlari uchun muqobil yo'lni taqdim etadi. Ushbu boshlang'ich va o'rta maktablar davlat tomonidan moliyalashtiriladi va mustaqil ravishda ishlaydi, bu esa o'qituvchilar va ota-onalarga o'z o'quvchilari uchun muqobil o'qitish usullarini hamkorlikda ishlab chiqish imkonini beradi, chunki tegishli qoidalar Nizom maktablari uchun unchalik qattiq emas.
Jamiyatga yo'naltirilgan rejalashtirish: Bu ijtimoiy innovatsiya jamoalarga o'zlarining tarixiy bilimlari va boshqa mahalliy resurslardan foydalangan holda o'zlarining maxsus mahalliy ehtiyojlariga javob beradigan tizimlarni rejalashtirish va ishlab chiqish imkonini beradi.
Emissiya savdosi: Emissiya savdosi dasturi ifloslanishning doimiy o'sishi bilan bog'liq muammolarni hal qilish uchun ishlab chiqilgan. Dastur ba'zi ifloslantiruvchi moddalarni chiqarishi mumkin bo'lgan miqdorni belgilash va har bir ishtirokchi korxona tomonidan ishlab chiqarilgan ifloslanish miqdorini nazorat qilish uchun ruxsat berish tizimini joriy qilish kabi echimlarni taqdim etadi. Agar korxona ruxsat etilganidan ko'proq ifloslanishdan foydalanishi kerak bo'lsa, u ruxsat etilgan maksimal miqdorni chiqarmagan biznesdan kredit sotib olishi mumkin. Emissiya savdosi dasturining maqsadi shundan iboratki, vaqt o'tishi bilan va xabardorlikni oshirish bilan jamiyat chiqariladigan ifloslantiruvchi moddalarning turlari va sonini faqat zarur bo'lgan darajada cheklaydi.
Adolatli savdo: Qahva, shakar va shokoladni o'z ichiga olgan mahsulotlar hozirda yuqori standartlarsiz sotilmoqda, bu fermerlar uchun og'ir sharoitlar va kamroq barqaror muhitga olib keladi. Adolatli savdo - bu savdogarlarni ushbu mahsulotlarni ishlab chiqaradigan fermerlar bilan almashish uchun sertifikatlash harakati. Ushbu harakatning g'oyasi shundan iboratki, yashash uchun ish haqi olish, ijtimoiy va ekologik standartlarga javob berish va "ekologik barqarorlikni ta'minlash, bu fermerlarning hayoti yaxshilanadi.
Yashash joyini muhofaza qilish rejalari: Yashash joyini saqlash rejalari AQSh Baliq va yovvoyi tabiat xizmati va Atrof-muhitni muhofaza qilish agentligi tomonidan turlarni va ularning yo'qolib ketish xavfidan himoya qilishga qaratilgan, ularning yashash joylarini saqlab qolish va bu turlarni xavf ostida qolishdan himoya qilish uchun iqtisodiy rag'batlar berish orqali amalga oshiriladigan sa'y-harakatlardir.
Shaxsiy rivojlanish hisoblari: Ushbu ijtimoiy yangilik ishlaydigan kambag'allarni hayotlarini yaxshilash uchun qabul qilgan tejash qarorlari bilan qo'llab-quvvatlash uchun qilingan. Ushbu tashabbus kollejda o'qish, uy sotib olish, biznes boshlash va boshqa shunga o'xshash va samarali tashabbuslar uchun ishlaydigan kambag'allar tomonidan tejalgan har 1 dollar uchun 2 dollar beradi. Bu xayriya, hukumat va korporativ homiylar tomonidan bu ishga xayr-ehson qilgan holda amalga oshirilmoqda.
2000 yildan beri o'zgarishlar
Akademik tadqiqotlar, bloglar va veb-saytlarda tadqiqot va amaliy harakatlar chegaralarida ishlaydigan tashkilotlar bilan bir qatorda ijtimoiy innovatsiyalar mavjud. Mavzularga quyidagilar kiradi:

Davlat xizmatlaridagi innovatsiyalar, ayniqsa, ba'zi Skandinaviya va Osiyo mamlakatlarida kashshof bo'lgan. Hukumatlar innovatsiyalar sog'liqni saqlash, maktab ta'limi va demokratiyani talab qilishini tobora ko'proq tan olishmoqda.

Ijtimoiy tadbirkorlik, ya'ni bozordan tashqari faoliyatga yo'naltirilgan yangi tashkilotlarni yaratish amaliyoti.
Atrof-muhit va jamiyatga ta'sir va potentsial ta'sirlarni hisobga oladigan mas'uliyatli tadqiqot va innovatsiyalar. U barcha ijtimoiy ishtirokchilarni (tadqiqotchilar, sanoat, siyosatchilar va fuqarolik jamiyati) jalb qilishni o'z ichiga oladi; Jinsiy tenglik; Fan ta'limi; Etika; va Boshqaruv.
Onlayn ko'ngillilik, 2000-yilda boshlangan bepul xizmat bo'lib, uning yordamida butun dunyo bo'ylab odamlar rivojlanish tashkilotlari va davlat institutlari ehtiyojlariga hissa qo'shadilar.
Ochiq manba innovatsiyasi, bunda mahsulot yoki xizmatga tegishli intellektual mulk erkin foydalanish mumkin.
O'zgaruvchan sharoitlarga moslashishga yordam beradigan o'rnatilgan mexanizmlarga ega bo'lgan murakkab adaptiv tizimlar.
Baʼzi faoliyat uchun bevosita masʼul boʻlmagan manfaatdor tomonlarni oʻz ichiga olgan hamkorlik yondashuvlari, masalan, aktsiyadorlar va kasaba uyushmalari biznes masalalari boʻyicha hamkorlik qiladilar va biznesning tartibga solish masalalari boʻyicha hukumat bilan hamkorlik qiladilar.
Innovatsiyalar tarqalishi
Ba'zi joylarni ayniqsa innovatsion qiladigan mahalliy ta'sirlar.
Innovatsiyalar doimiy ta'sir ko'rsatishi uchun sharoit yaratish uchun keng tizim darajasida ishlaydigan agentlarga qaratilgan institutsional yoki tizimli tadbirkorlik.
Biznes, ayniqsa xizmatlar sohasida.
Turizmni rivojlantirishdagi ijtimoiy innovatsiyalar, bu mahalliy hamjamiyatlarni turistik yoʻnalishlar boʻyicha qarorlar qabul qilish va rejalashtirishda asosiy agent sifatida jalb qilish uchun innovatsion va tegishli rivojlanish strategiyalarini yaratishni oʻz ichiga oladi.
Institutsional yordam
Qo'shma Shtatlar Oq uyda ijtimoiy innovatsiyalar idorasini yaratdi, u davlat va xususiy resurslarni birlashtirgan loyihalarni moliyalashtiradi. ijtimoiy innovatsiyalarni qo'llab-quvvatlovchi fondlar bilan. 2010 yilda AQSh hukumati o'zining "Ijtimoiy innovatsiyalar jamg'armasi" tomonidan amalga oshirilgan 11 ta investitsiya ro'yxatini tuzdi, bunda davlat mablag'lari xayriya tashkilotlaridan ko'proq. Bu fond xayriya, ijtimoiy korxonalar va biznes bilan hamkorlik qilishga qaratilgan. Bundan tashqari, ta'lim muassasalari ijtimoiy innovatsiyalar sohasida o'qitish va tadqiqotni tobora ko'proq qo'llab-quvvatlamoqda. Garvard Biznes maktabining Ijtimoiy tadbirkorlik tashabbusi (1993 yilda boshlangan) va Said Biznes maktabining Skoll Ijtimoiy tadbirkorlik markazi (2003 yilda ishga tushirilgan) kabi institutlarning kashshof harakatlariga qo'shimcha ravishda[38] INSEADva boshqa universitetlar hozirda Ijtimoiy innovatsiyalar bo'yicha qisqa muddatli dasturlar va bir nechta ijtimoiy innovatsiyalar markazi, Kembrij sudyasi biznes maktabi, Kembrij universiteti va Goldsmits, London universiteti[40] butunlay nazariya va amaliyotni o'rganishga bag'ishlangan magistrlik kurslarini taklif qiladi. ijtimoiy tadbirkorlik va innovatsiyalar bilan bog'liqligi. Kembrij ijtimoiy innovatsiyalar markazining maqsadi yanada adolatli, inklyuziv va barqaror dunyo uchun biznes, fuqarolik jamiyati, siyosat va akademik doiralarda ilg‘or tajribalarni shakllantirishdan iborat.

Davlat siyosatini ishlab chiquvchilar Buyuk Britaniya, Avstraliya, Xitoy va Daniyada ham ijtimoiy innovatsiyalarni qo'llab-quvvatlaydi. Yevropa Ittifoqining innovatsion strategiyasi ijtimoiy innovatsiyalarni ta'kidlash uchun birinchi yaxshi moliyalashtirilgan tadqiqot va rivojlanish strategiyasi edi.

2002 yilda Janubiy Avstraliya hukumati Bosh vazir va Ijtimoiy inklyuzivlik vaziri Mayk Rann boshchiligida katta investitsiyalar va uysizlik, maktabni saqlab qolish, ruhiy salomatlik va nogironlik xizmatlari kabi sohalarda islohotlarga e'tibor qaratgan o'n yillik ijtimoiy innovatsiya strategiyasini qabul qildi.

Common Ground va Street to Home uysizlar tashabbuslari hamda Avstraliya Ijtimoiy Innovatsiyalar MarkaziAdelaida shahrida tashkil etilgan va Janubiy Avstraliyada sinovdan o'tgan ko'plab islohotlar butun Avstraliya bo'ylab milliy miqyosda qabul qilingan. Janubiy Avstraliyaning Ijtimoiy qo'shilish bo'yicha komissari monsignor Devid Kappo boshchiligidagi ushbu tashabbusga "Yashash joyidagi mutafakkirlar" Jef Mulgan va Nyu-York ijtimoiy tadbirkori Rozan Haggerti maslahat berdi.

Korruptsiyaga qarshi kurashdagi roli
Lin va Chen "Ijtimoiy va ijtimoiy innovatsiyalarning ta'siri: vaziyatga asoslangan yondashuv" asarida ijtimoiy innovatsiyaning maqsadi "ijtimoiy ahamiyatga ega va ko'pchilik uchun foydali" harakatlarni ishlab chiqarish ekanligini ta'kidladilar.

Boshqaruvda uning asosiy roli davlat yoki xususiy sohada jamiyatda faol ishtirok etish orqali fuqarolarning ishonchini oshirish va maksimal darajada oshirishdan iborat. Korruptsiyaga qarshi kurashda ijtimoiy innovatsiyalarning roli ikkita asosiy vosita orqali amalga oshiriladi. Birinchidan, u aktyorlar (davlat va xususiy sektorda) orqali institutsionalizatsiya qilinadi va ikkinchidan, mavjud yangi vositalar, xususan, AKT yordamida amalga oshiriladi.

Mahalliy va mintaqaviy rivojlanish
Hududiy/mintaqaviy rivojlanish bilan bog‘liq ijtimoiy innovatsiyalarga oid adabiyotlar ijtimoiy iqtisodiyotdagi innovatsiyalarni, ya’ni inson ehtiyojlarini qondirish strategiyalarini qamrab oladi; ijtimoiy munosabatlarni, ayniqsa mintaqaviy va mahalliy darajadagi boshqaruv munosabatlarini o'zgartirish va/yoki qo'llab-quvvatlash ma'nosida innovatsiya. 1980-yillarning oxiridan boshlab, Jan-Lui Lavil va Frank Moulaert ijtimoiy innovatsiyalarni tadqiq qildilar. Kanadada CRISES ushbu turdagi tadqiqotlarni boshladi. Yana bir yirik loyiha SINGOCOM Yevropa Komissiyasining 5-ramka loyihasi bo'lib, u "Mahalliy innovatsiyalar uchun muqobil modellar" (ALMOLIN) deb nomlangan loyihaga asos solgan. Bu modellar KATARSIS[51] va IJTIMOIY POLIS qamrab olgan jamoat harakatlari orqali yanada ishlab chiqilgan. Eng so'nggi ishlar mahalliy va mintaqaviy darajadagi ijtimoiy amaliyot va ijtimoiy munosabatlardagi innovatsiyalar nuqtai nazaridan iqtisodiy hayotning ijtimoiy roliga qaratilgan. Ijtimoiy innovatsiyalar tobora ko'proq birdamlik, hamkorlik va madaniy xilma-xillik orqali inson taraqqiyotini rag'batlantirish jarayoni va strategiyasi sifatida qaralmoqda.

Evropa Ittifoqi tomonidan moliyalashtiriladigan URBACT dasturi shaharlarga shahar siyosati bilan almashish va o'rganishga yordam berish uchun mo'ljallangan. URBACT metodologiyasini ijtimoiy innovatsion harakatlarni rejalashtirish yondashuvi sifatida ko'rish mumkin. Oddiy URBACT tarmog'ida faol qo'shilish yoki noqulay mahallalarni qayta tiklash kabi ma'lum bir mavzuda ishlaydigan o'nta shahar bo'ladi. Ular yaxshi amaliyotni o'rganadilar va keyin mahalliy qo'llab-quvvatlash guruhi orqali ishlaydilar, natijalardan o'zlarining mahalliy harakatlar rejasini xabardor qilish uchun foydalanadilar.

Yevropa Komissiyasining Korxona va sanoat boʻyicha Bosh Direktorati tomonidan moliyalashtirilgan “Ijtimoiy innovatsiyalar Yevropa” tashabbusi 27 aʼzo davlatdan ijtimoiy innovatsiyalarning asosiy namunalari katalogini yaratish orqali Yevropa darajasida ijtimoiy innovatsiyalar xaritasini yaratish uchun tashkil etilgan. davlatlar.

Evropa Komissiyasi 2008-2013 yillar oralig'ida 550 dan ortiq ijtimoiy tashabbuslarni ko'rib chiqqan va bu tushunchalar qanday qilib kengroq miqyosda o'zgarishlar va innovatsiyalarni keltirib chiqarishi mumkinligini o'rgangan SELUSI tadqiqotini moliyalashtirdi. U beshta davlatdagi ijtimoiy tadbirkorlik biznes modellarini ko'rib chiqdi - Buyuk Britaniya ulardan biri - ijtimoiy tashabbuslar tomonidan ishlab chiqilgan qaysi maxsus amaliyotlar ayniqsa muvaffaqiyatli ekanligini va qanday va kim tomonidan - ijtimoiy korxona, davlat sektori organi yoki asosiy biznes - ular aniqlay oladi eng samarali tarzda kengaytirilishi mumkin.

Yevropa Komissiyasi 2013-yilda 7-FP moliyalashtirish doirasida mintaqalar va mamlakatlar boʻylab ijtimoiy innovatsiyalar uchun inkubatorlar tarmogʻini yaratish maqsadida yangi tashabbusni (loyihani) boshladi. Ushbu tarmoq 300 ta ijtimoiy innovatsiyalar misollarini aniqlashga yordam beradi va uni kengaytirishga yordam beradi. Tarmoq turli geografik klasterlar boʻylab bir-biri bilan hamkorlikda ijtimoiy innovatsiyalarni koʻpaytirishning yangi modellarini aniqlash, gʻoyalarni muloqot qilish, vositalar va mablagʻlarni topish, butun dunyo boʻylab yangi istiqbolli gʻoyalarni ilgari surish maqsadida biznes-rejalar va modellarni ishlab chiqish maqsadida tashkil etilgan. Yevropa.

Mahalliy yoki mintaqaviy darajada ijtimoiy innovatsiyalarni ilgari surish yo'lini ta'minlaydigan qo'llanma ham mavjud.
Jahon sivilizatsiyasi tarixi tasdiqlashicha, iqtisodiyotni rivojlantirishning bosh kuchi bo’lib tadbirkorlik xizmat qiladi. Tadbirkor har qanday imkoniyatni boy bermasdan, o’z manfaatida o’zi uchun iloji boricha maksimal yutuq maqsadida, hech qanday talofatlardan qo’rqmay tashabbusni qo’lga oluvchi, kuchli va harakatchan insondir. A. Smitni ko’zga ko’rinmas qo’l qoidasiga binoan, tadbirkor har qanday imkoniyatni nafaqat o’zi uchun balki jamiyat kelajagi uchun ishlatuvchidir. Tadbirkor bo’lish, demak, yangi ishni amalga oshirish qarorini qabul qilishdir.
Tadbirkorlik, iste’molchilarni turli tovar va xizmatlar bilan ta’minlash yo’li bilan, daromadni oshirishga qaratilgan turli faoliyatdir. Tadbirkorlik faoliyati doimiy ravishda o’z mulkiy mas’ulligidan, o’z qo’rquv va tavakkalligidan kelib chiqib yuritiladigan faoliyat hisoblanadi. Haqiqiy tadbirkor faqat o’z g’oyasiga ega bo’lgan insonlardir, olimlarni fikriga ko’ra, dunyodagi insonlarni faqat 15-20 foizigina tadbirkordek fikr yuritish va harakat qilish qobiliyatiga egadirlar. Amerikaliklar tadbirkorlarning millatini “oltin foyda” deb atashadi. Nobel’ mukofoti laureati, taniqli iqtisodchi Fridrix Fan Xayekni fikricha, tadbirkorlikning mohiyati yangi iqtisodiy imkoniyatlarni izlashdir, uni axtarib topishdadir.

Tadbirkorlik oddiygina faoliyat emas, u yaratuvchanlikka mos va xos faoliyatdir. Tadbirkorlikni yuritish va yuksaltirish uchun tadbirkor ijodiy xislatga ega bo’lishi kerak. Tadbirkor o’z ishini boshlar ekan, uni u aniq bir jarayon sifatida tasavvur qila olishi va bilishi zarur.

Tadbirkorlikka xos bo’lgan xislatlar bular: tashabbuskorlik; yaratuvchanlik; ijodkorlik; yangilikka intiluvchanlik; o’zining g’oyasiga ega bo’lmoqlik; tavakkalchilik va qaltislikni o’z bo’yniga olmoqlik; novatorlik, eskini buzib, ijodiy ravishda yangilikni kiritmoqlik, ya’ni doimiy rivojlanmoqlik; faoliyat oqibatlarini ko’ra bilmoqlik; o’z majburiyatlarini bajarmoqlik; o’z qaroridan qaytmaslik; uddaburonlik va doimiy intiluvchanlik, yaratuvchanlik.

Qayd etilgan xislatlarga ega bo’lganlargina tadbirkorlikni aniq jarayon sifatida tasavvur qila oladilar, buzish qobiliyatiga ega bo’la oladilar, yangilikni yaratish imkoniyatiga ega bo’ladilar.

Tadbirkorlik taraqqiyoti novatorlikdadir, ya’ni eskini ijodiy yondashuv asosida buzib, yangisini ijod etishdadir. Taniqli nemis iqtisodchisi D.A.Shumpeterni fikriga ko’ra, texnologiya taraqqiyoti iqtisodiy yuksalishni boshqaradi, novatorlik ya’ni doimiy ijodiy yondashuv va yaratuvchanlik rivojlanishni ta’minlaydi. D.A.Shumpeterni fikriga ko’ra, inovatorlikni amalga oshiruvchisi bo’lib tadbirkor xizmat qiladi, moliyaviy mablag’lar esa uni ta’minotini tashkil etadi. Demak, tadbirkorlik o’z mazmun-mohiyatiga ko’ra ijodkorlik, yaratuvchanlik, yangilikni tadbiq etmoqlik, tashabbuskorlik negizida tadbirkorlik, uddaburonlik, intiluvchanlik va doimiy rivojlanmoqlikni anglatadi. Ushbu jihatdan tadbirkorlik faoliyati innovatsiya faoliyatidan boshqa narsa emasdir. Haqiqiy tadbirkorlik negizida novatorlik, yangilikni kiritish, hayotga tadbiq etish yo’li bilan rivojlanishni ta’minlash yotadi. Tadbirkorlik taraqqiyoti intiluvchanlikda, novatorlikda, yangiliklarni tadbiq etmoqlikda, tavakkal qilmoqlikda, qaltislika qo’l urmoqlikda va o’z qarorlaridan qaytmaslikda hamda ma’suliyatni seza bilmoqlikdadir. Bularni jami innovatsiya faoliyatiga ham xos bo’lgan belgilar bo’lib, tadbirkorlik taraqqiyotini yuksaltirish omili sifatida xizmat qiladi.

Tadbirkorlikni innovatsion faoliyatsiz his qilib bo’lmaydi, ushbu jihatdan tadbirkorlik faoliyati oddiy biznesdan farq qiladi. Tadbirkorlik taraqqiyoti novatorlikdan, erkin bozor talablarini bilmoqlikda, ularni istiqbolini his etmoqlikda, ularga mos tovar va xizmatlarni etkazmoqlikda va shu yo’l bilan o’z maqsadlariga erishmoqlikdadir. Faqat innovatsiyalarga tayangan holda tadbirkorlikni yuritish tadbirkorlik faoliyati maqsadiga xos bo’lgan yutuqlarni va yuqori daromadni ta’minlaydi. Bunda tadbirkorlik faoliyati erkin raqobat muhitida sinmaydi, u faol rivojlanadi, taraqqiyotga erishadi, yuksaladi.

Innovatsion tadbirkorlik uch asosiy turga bo’linadi
mahsulot innovatsiyasi;
texnologiya (ishlab chiqarish) innovatsiyasi;
ijtimoiy innovatsiya.
Mahsulot innovatsiyasi - korxona mahsulotini sotish darajasi imkoniyatini yangilash jarayonini namoyon etadi.
Texnologiya innovatsiyasi - ishlab chiqarish imkoniyati (potentsial) yangilash jarayonidir
Ijtimoiy innovatsiyalar korxonaning gumanitar doirasini reja asosida yaxshilash jarayonini namoyon etadi.
O’zbekiston iqtisodiyotida faqat innovatsion tadbirkorlik raqobatga bardosh bera oladi, rivojlana oladi, taraqqiyotga erisha oladi, chunki uni innovatsiyalar yuksaltira oladi. Novatorlik asosida innovatsiya faoliyatiga tayanib tadbirkorlikni tashkil etish, oddiy biznesni yuritishdan farqli ravishda rivojlanishni ta’minlaydi. Doimiy izlanishga, yangilikni kiritishga, raqobatbardoshlikni yo’lga qo’yishga, muntazam modernizatsiyalarni ta’minlashga, fan va texnika yutuqlari natijalarini joriy etib borishga qaratilgan tadbirkorlik albatta o’z taraqqiyotiga erishadi va yuksalib boradi, chunki u bunda bozor talablarini qondira oladi, natijalarga erisha oladi.