1-Mavzu: “Iqtisodiyot nazariyasi” fanining predmeti va uslublari. “Iqtisodiyot nazariyasiga” faninga kirish

Tejamkorlik

Bozor subyektlarini manfaatlarini ro‘yobga chiqarish



6-Mavzu:Biznes va tadbirkorlik.Tadbirkorlik kapitali.

Tadbirkorlik- bu mulkchilik subyektlarining foyda olish maqsadida tavakkal qilib va mulkiy javobgarligi asosida amaldagi qonunchilik doirasida tashabbus bilan iqtisodiy faoliyat ko'rsatishdir. 
Tadbirkorlik faoliyati- shaklidan sohasidan qati nazar foyda olish maqsadida tavakkalchilikka asoslanib iqtisodiy faoliyat olib borish
Biznes (ingl. business - ish, faoliyat, mashg'ulot) - boylik, foyda orttirishga yonaltirilgan ish, faoliyat. Biznes xo'jalik yuritish ko'lamiga qarab yirik, o rta va mayda turlarga bo'linadi. Xodimlaming o'rtacha soni va mahsulot hajmiga qarab ajratiladi.
Tadbirkorlik kapitali – deb tadbirkor o'z faoliyatini yuritish uchun qo'lida zarur bo'lgan pul kapitaliga aytiladi.
Kooperativ tadbirkorlik – jamoa mulkiga asoslanib, koopertasiya a'zolari uning faoliyati da o‘z mehnat bilan ishtirok etishini taqazo etuvchi jamoa tadbirkorligining alohifa shakli
Xususiy tadbirkorlik – alohida shaxs yoki korxona tomonidan xususiy tashabbus asosida tashkil qilinadi.

Yakka tartibdagi tadbirkorlik- shaxsiy mulkka asoslanadi, ishlab chiqarishni tashkil qilish o‘zi yoki oila a‘zolari mehnati asosida amalga oshiriladi.

7-Mavzu: Ishlab chiqarish xarajatlari va foyda


Foyda- daromadlaridan sarflangan barchs xarajqtlar chiqarib tashlangandan keyin qolgan qismi foyda deb ataladi.

Daromad-korxonalarda tovar va xizmatlarni sotish orqali olinga pul mablag‘lari

Tannarx- bu mahsulotlarni ishlab chiqarish uchun sarflangan xarajatlarning puldagi ifodasi.

Ishlab chiqarish xarajatlari- mahsulot tayyorlash uchun qilingan barcha moddiy va ma’naviy mehnat sarfi. Uning qiymat shakli mahsulot tannarxini o'zida aks ettiradi. Korxonalarning ishlab chiqarish xarajatlarini ikkita qismga: doimiy va o'zgaruvchan xarajatlarga bo'lish mumkin. Doimiy xarajatlarga: ijara to'Iovi, qorovullik va ma’muriyat xizmati kabilar kiradi. O'zgaruvchan xarajatlarga xomashyo, yoqilg'i, energiya, ish haqiga qilingan sarf- xarajatlar kiradi.


Ishlab chiqarish-barcha tarmoqlar moddiy ishlab chiqarishining umumlashgan shakli bo'lib, ishlab chiqarish uchun shart-sharoit - ishlab chiqarish vositalari va iste’mol buyumlarini ishlab chiqaradi. Ishlab chiqarish sohasiga sanoat, qishloq va o'rmon xo'jaligi, transport, aloqa, energetika, savdo, umumiy ovqatlanish, xo'jalik omborxonalari va xizmat ko'rsatish tarmoqlari, ilm- fan (innovatsion) yutuqlari kiradi. Chunki ular ishlab chiqarish jarayonida qo'llaniladi. Bu jarayonda ishchi kuchi va ishlab chiqarish vositalari birlashadi. Ishlab chiqarish iste’mol kabi uzluksiz davom etadi, ya’ni takror ishlab chiqarish amalga oshiriladi