1-Mavzu: porshenli ichki yonuv dvigatellari. Ichki yonuv dvegatelining tuzilishiga oid nazariy ma’lumotlar

 
4 .Ichki yonuv dvegateli uskunasining vazifasi. 
 
1. 
IYOD larni vazifasiga ko’ra quyidagi guruxlarga bo’linishi mumkin. 
a) 
Tashqi aralashmali dvigatellar. Bunda yoqilg’i havo bilan tsilindrdan 
tashkarida aralashadi va tsilindrga tayyor yonuvchi aralashma kelib tushadi. 
b) 
Ichki aralashmali dvigatellar. Bunda yoqilg’i va havo tsilindrga 
aloxida uzatiladi va yonuvchi ishchi modda tsilindr ichida xosil qilinadi. 
Tashqi aralashmali usulda karbyuratorli va turt taktli gaz dvigatellari ishlaydi. 
Ichki aralashmali usulda dizelli, turboporshenli dvigatellar va ikki taktli gaz 
dvigatellari ishlaydi. 
2. 
Ishchi aralashmani yondirish usuliga qarab: 
a) 
Uchkunli yondirish dvigatellari. 
b) 
Siqish orqali yondiruvchi dvigatellar. 
3. 
Ishlaydigan yoqilg’i turiga qarab. 
a) 
Yengil suyuq yoqilg’ida ishlovchi dvigatellar (benzin). 

---

b) 
Ogir suyuq yoqilg’ida ishlovchi dvigatellar (dizelda yoqilg’i). 
v) 
Gaz yoqilg’isida ishlovchi dvigatellar. 
4. 
silindrni zaryadlash usuliga qarab. 
a) 
To’rt taktli dvigatellar. 
b) 
Ikki taktli dvigatellar. 
5. 
siklni amalga oshirish usuliga qarab. 
a) 
Izoxorali tsikl boyicha ishlovchi dvigatellar. 
b) 
Aralash tsikl boyicha ishlovchi dvigatellar. 
v) 
Kombinatsiyalangan (izoxora aralash) sikl boyicha ishlovchi dvigatellar. 
6.
Dvigatel porshenni o’rtacha tezligiboyicha. 
a) 
Sekin yuruvchi dvigatellar. Porshenning o’rtacha tezligi 6,5 m/s gacha. 
b) 
Tez yuruvchi dvigatellar. Porshenning o’rtacha tezligi 6,5 m/s dan yo’qori. 
7. 
silindrning konstruktivjoylashishiga qarab: 
a) 
qatorli dvigatellar 
b) 
vertikal dvigatellar 
v) 
gorizontal dvigatellar 
g) 
V - shaklidagi dvigatellar 
d) U - shaklidagi dvigatellar 
e) N - shaklidagi dvigatellar 
j) X - shayushdagi dvigatellar 
z) Yulduzcha shaklidagi dvigatellar 
8. 
Qo’llanish soxasiga qarab 
a) 
statsionar dvigatellar 
b) 
kemasozlik 
v) 
teplovoz dvigatellari 
g) 
tarktor dvigatellari 
d) 
avtomobil dvigatellari 
e) 
aviatsiya dvigatellari 
j) 
mototsikl dvigatellari 
z) 
maxsus dvigatellar 

---

Quyida xalq xo’jaligida keng qo’llaniladigan ichki yonuv dvigatellaridan 
karbyuratorli dvigatel va dizel dvigatellarini ketma - ket to’lishi tartibini chizmada 
ko’rib chiqamiz. Karbyuratorli dvigatellarni dizel dvigatellari bilan taqqoslaganda 
karbyuratorli dvigatellarda havo sarfi koeffitsienti kichik. Ular dizel dvigatellariga 
nisbatan tez xarakatlanadi hamda yengil va ularning o’rtacha quvvati dizelga 
nisbatan ancha katta.