1-Mavzu: porshenli ichki yonuv dvigatellari. Ichki yonuv dvegatelining tuzilishiga oid nazariy ma’lumotlar

1-rasm. Porshenli ichki yonuv dvigateli qurilmasining sxemasi. 

---

1-kulachokli val; 2-turtgich; 3-karbyurator; 4-klapan; 5-silindr kallagi; 6-silindr;
7-silindr g'ilofi; 8-porshen; 9-shatun; 10-maxovik; 11-tirsakli val. 
Porshenli ichki yonuv dvigatellarining ishlash prinsipi quyidagicha (12.1-
rasm). Silindrda gazlarning bosimi ta'siri ostida porshenning harakati shatun orqali 
tirsakli valga uzatiladi. Uning ishchi silindri va kallagida klapan va o't oldirish tizimi 
joylashgan. Ishchi jismning yuqori harorati va bosimi ta'sirida silindr va kallak 
devori buzilishi yoki qizib ketishini oldini olish uchun suyuqlikli sovitishda g'ilof, 
havoli sovitishda qovurg'alar bilan jihozlangan. Tirsakli valni bir xilda aylanishini 
ta'minlash va inersion zo'riqishni kamaytirish uchun, shuningdek silindrda 
porshenning erkin yo'lini amalga oshirishni ta'minlash uchun maxovik 
joylashtirilgan, dvigatelda esa bir nechta silindr o'rnatilgan (2, 4, 6, 8, 12, 16 silindr 
va undan ko'p). Porshenli ichki yonuv dvigatellarida ishchi jismni so'rish va 
chiqarish organlari odatda tarelkali klapan shaklida tayyorlanadi va ular kerakli 
vaqtda richag, shtanglar yordamida ochiladi. 
Porshenli ichki yonuv dvigatellarining ishlash prinsipidan ko'rish mumkinki, 
ularda aylanma jarayonlar sodir bo'lmaydi, shuningdek gazsimon yonish 
mahsulotlari kengaygandan so'ng porshen yordamida tirsakli valga berilgan 
energiya hisobiga dvigatel silindridan chiqariladi, ularning o'rniga esa qaynoq 
aralashmaning yangi porsiyasi keltiriladi, ularning kimyoviy tarkibi keyingi yonish 
jarayonida o'zgaradi. 
2. Ichki yonuv dvegatelining tuzilishi va chizmasi. 
 
Zil 130 avtomobili yo’q tashish transporti bo’lib karbyuratorli, turt taktli V 
shaklli sakkiz tsilindrli suvli sovitish tizimiga ega dvigatel. Tsilindr aylanasi 100 mm 
porshen xarakati 95 mm, dvigatel ishchi hajmi 6 l, siqish darajasi 6,5, tsilindrlar 
oraligi ogish burchagi 90° dvigatel maksimal quvvati 125 KVt=170 l. S agarda 
aylanishlar soni 3600 ayl/min bo’lganda dvigatel aylanishlar sonini chegaragichli 
jixozga ega. Chegaragichli qurilma maksimal aylanishlar sonini 3100 ayl/min 

---

chegaralaydi va maksimal quvvat 110 KVt=150l. S ga teng. 
Yoqilg’ining o’rtacha sarfi 326 g/(kVt-s). Dvigatelning quruq og’irligi 447 
kg.