1-mavzu: yordamchi tarix fanlarining maqsad va vazifalari. Xronologiyaning fan sifatida shakllanishi va taraqqiyoti

Diplomatika (Yunon. Diploma - ikki buklangan kog'oz, hujjat) rasmiy hujjatlarni o'rganish va tahlil qilish bilan shug'ullanadi.

Genealogiya (Shajarashunoslik) «Yunoncha» urug'dosh, inson nasablarini kelib chiqishini tahlil qilish, o'rganish bilan shug'ullanadi. Shajara-arabcha (daraxt) inson nasablari va qon - qarindoshlik aloqalarining majmui.

Geraldika (lotin. Gerold - gerb, belgi, nishon qadimiy gerblar) turli-tuman nishonlar va belgilarni (masalan qadimiy turkiy qabilalarning tamg'alarini o'rganadi.)

Sfragistika (Yunon spragis - muhr) qadimiy muhrlar, podsholar, xonlar, amirlar va qozilarning muhrlari va ularning yozuvlarini tekshiradi.

Epigrafika (Yunoncha epi - ustida, teppasida, grafo - yozuv, biron predmet ustidagi yozuv) tosh, metall buyumlar, yog'och va boshqa qattiq predmet ustiga uyib bitilgan qadimgi yozuvlarni o'rganadi.

Metrologiya (Yunon. Metron - o'lchov, logos - tushuncha bilim : o'lchovlar haqida tushuncha, o'tmishda turli mamlakat va xalqlar orasida amalda bo'lgan ogirlik, masofa va satih o'lchovlarini o'rganadi.

Toponimika – qadimgi va tarixiy joy nomlarini, ularning ma'no-mazmunini tadqiq qiluvchi fan sohasi.

Kartografiya – qadimiy, tarixiy, siyosiy, iqtisodiy, tabiiy, harbiy, dengiz, mahfiy va turli xaritalarni va xaritashunoslik tarixini o’rganuvchi fan sohasi.

Onomastika - (Yunoncha so'z bo'lib «onoma-ism, nom» ma'nosini anglatadi.) tarixiy ismlar, tarixiy joy atamalari, qadimgi havonlar nomlari, osmon jismlarining nomlari, xadolar nomlari va boshqalarni o’rganuvchi soha.

Lingvistika – qadimgi va tarixiy xalqlar, elatlar, millatlar tillarini o’rganuvchi fan sohasi.

Kriptografiya – mahfiy (yashirin) yozuvlarni o’rganuvchi fan sohasi.

Etnografiya – qadimgi va tarixiy xalqlar, millatlar va elatlarning kelib chiqishi, tarixi, madaniyati, urf-odatlari, an'ana va marosimlarini o’rganuvchi fan sohasi.



3. Xronologiyaning fan sifatidagi o‘rni. Xronologiya fanining boshqa fanlar bilan aloqalari. Tarixiy va astronomik xronologiya. Xronologik tadqiqotlarning uslublari. Tarixiy xronologiya va tarix fanlari. Xronologiyaning fan sifatida vujudga kelishi.
Xronologiya – turli xalqlarning turli tarixiy davrlarda vaqtni qanday hisoblashgani, kalendarlari, tarixiy voqealarning sanalarini aniqlaydi. Xronologiya yunoncha so‘z bo‘lib, “xronos” – vaqt, “logos”- fan, ya’ni vaqtni o‘rganish haqidagi fandir. Xronologiya vaqtni o‘rganadigan fan sifatida XVI asrda vujudga keldi.