1-modul. Materiallar qarshiligining asosiy tushunchalari 1-mavzu: matеriallar qarshiligi faniga kirish

D.I.Juravskiy – Egiluvchi balkaning ko’ndalang kesimlarida hosil bo’ladigan urinma kuchlanishlarni ahiqlash uslubini yaratdi.
O`zbek olimlaridan M.T.O’rozboyev (1906-1971), Egiluvchi ip hisobi va gidroelastik inshootlarda seysmik to’lqinlarning ta’siri masalasini mukammal hal qilgan. Nazariy mexanika va Materiallar qarshiligi fanlaridan darsliklar yaratgan.
V.Q.Qobulov (1921-2009), O’z.da xiz. ko’r. fan va texnika arbobi. Beruniy nomidagi O’z. dav. Mukofoti lauriyati. “El yurt hurmati” medali sohibi. U deformatsiyalanuvchi qattiq jismlar mexanikasi masalalarini yechishda O’zb.da birinchi bo’lib EHM ni qo’llagan.
T.R.Rashidov (1934) O’z.da xiz. ko’r. fan arbobi. Beruniy nomidagi O’z. dav. mukofoti lauriyati. Plastik deformatsiyani hisobga olib, fazoviy konstruksiyalarni mustahkamlikka va ustivorlikka hisoblash masalasi bo’yicha izlanishlar olib borgan.
T.SH.Shirinqulov (1937-2009) Samarqand DU.(1976-1986) rektori. Muhandislik qurilmalarining hisobiy nazariyasi va deformatsiyalanuvchi qattiq jismlar mexanikasi sohasida yetuk olimlardan biri.
Mаtеriаllаr qаrshiligi fаni оliy mаtеmаtikа, fizikа vа nаzаriy mехаnikkа fаnlаrigа аsоslаngаn hоldа o’rgаnilаdi.


4. Inshoot elemtntlarining modellari.
Konstruksiyalarning turlari juda murakkab bo’lib, ularning elementlaridan quyidagilar kengroq o’rganiladi:
1. Brus – ko’ndalang kesim o’lchamlari uzunlik o’lchamiga qaraganda juda
kichik bo’lgan konstruksiya qismlariga bruslar deyiladi.
2. Plastinka yoki plita – jismning qalinligiga nisbatan boshqa o’lchamlari
ancha katta bo’lgan tekis sirt bilan o’ralgan konstruksiya qismlariga aytiladi.



1.1-shakl. konstruksiya elementlaridan namunalar.


3. Qobiq - qalinligi boshqa o’lchamlariga nisbatan juda kichik bo’lgan egri
sirt bilan o’ralgan konstruksiya qismlariga aytiladi. Bularga tom yopmalari, avtomobil, samolyot, raketa qoplamalari va turli me’morchilik gumbazlari, poroxod korpuslari va boshqalar misol bo`ladi.