15. Erkinlikka muhabbat, fikr erkinligi, did va xulq-atvor erkinligi: Erkinlikka muhabbat, fikr erkinligi, did va xulq-atvorni quyidagi maqollarda ko‘rsatish mumkin:
It takes all sorts to make a world. – Dunyo qilish uchun har xil kerak.
Variety is the spice of life. – Xilma-xillik hayotning ziravoridir.
Tastes differ. – Didlar xilma-xildir.
Every man to his taste. – Har kim o'z didiga ko'ra.
There is no accounting for tastes. – Didni hisobga olish yo'q.
One man’s meat is another man’s poison. – Bir odamning go'shti boshqa odamning zahari.
Beauty is in the eye of the beholder. - Go'zallik tomoshabinning ko'zida.
16. Buyruq shakllaridan qochish Qabul qiluvchiga ta'sir qilishning yo'l qo'yilmasligi, uning kommunikativ daxlsizligini hurmat qilish ingliz tilidagi muloqotni bilvosita (to'g'ridan-to'g'ri emas), kategorik emas, sub'ektiv deb belgilaydi.
Bu xususiyatlar, birinchi navbatda, rag'batlantiruvchi nutq harakatlariga (buyruq, iltimos, taklif, maslahat) xosdir. Bundan tashqari, ular fikr bildirish uchun, ya'ni qabul qiluvchining manfaatlari buzilgan va uning shaxsiy avtonomiyasi zonasiga bostirib kirish xavfi mavjud bo'lgan barcha holatlarda qo'llaniladi.
Inglizlar turli xil muloqot holatlarida buyruq shakllardan foydalanishdan qochishadi (Larina 2003). Can I see your passport? - Pasportingizni ko'rsam bo'ladimi? (pasport nazoratida) / Could you please come to my office for a moment?- Iltimos, bir daqiqaga mening ofisimga kela olasizmi? (boshliq - bo'ysunuvchiga) / Would you mind repeating that, please? - Iltimos, buni takrorlay olasizmi? (o'qituvchi - o'quvchiga). [14, b. 146]
17. Pulga, boy va kambag'alga munosabat Ma'lum bo'lishicha, ingliz jamiyatida pulga nisbatan hurmatli munosabat mavjud:
Money makes money. – Pul pulni chaqiradi.
Money talks. – Pul gapiradi.
Money makes the man. – Pul odam qiladi.
Money makes the mare go [14: 135]. - -– Pul toychoqni yurgizadi [14:135].
Inglizlar kambag'allarni Xudo o’z holiga tashlab qo’ygan deb o'ylashadi:
God help the rich, the poor can look after themselves. – Xudo boylarga yordam beradi, kambag'allar o'zlari o’zlarini eplasin.
God help the rich man, let the poor man beg. – Boyga xudo yordam bersin, kambag'al tilanchilik qilsin.
Children are poor men's riches. - Bolalar - kambag'al odamlarning boyligi.
Ba'zi maqollar ingliz xalqining hayotning turli jabhalariga bo'lgan nuqtai nazarini aniqlaydi:
He who lives according to nature will never be poor, and he who lives according to opinion will never be rich. – Tabiatga ko'ra yashagan hech qachon kambag'al bo'lmaydi va fikrga ko'ra yashagan hech qachon boy bo'lmaydi.
A penny saved is a penny gained. - Tejalgan bir tiyin - qo'lga kiritilgan tiyin.
In times of prosperity friends will be plenty, in times of adversity, not one in twenty. – Puling borida do'stlar ko'p bo'ladi, qiyinchilikda yigirmadan bir ham bo’lmaydi.
Poverty is no vice, but an inconvenience. - Qashshoqlik illat emas, balki noqulaylikdir.
Ba'zi ingliz maqollari (mavzu bo'yicha tahlil qilingan 34 tadan 4 tasi) pul va boylikka salbiy munosabatni ko'rsatadi:
Money is the root of all evil. – Pul barcha yovuzlikning ildizidir.
Better wit than wealth. – Boylikdan bilim yaxshiroq.
Sell not virtue to purchase wealth. – Boylik sotib olish uchun vijdonni sotma.
An abundance of money ruins youth. - Pulning ko'pligi yoshlarni buzadi [18].
Umuman olganda, ingliz madaniyati individualistik tipga tegishli.
A. Vejbitskaya rus (nonagentlik) va ingliz (agentlik) tillaridagi farqlarni ko'rsatish uchun quyidagi misollarni keltiradi:
A) He succeeded. He failed. (U muvaffaqiyatga erishdi. U muvaffaqiyatsizlikka uchradi.)
B) Ему это удалось. Ему это не удалось
Ingliz nominativ qurilishi (a) ba'zi korxonaning muvaffaqiyati yoki muvaffaqiyatsizligi uchun javobgarlikning bir qismini uni boshlagan shaxsga o'tkazadi. Bunda qoida o’z-o’zidan o’zbek tiliga ham tegishli hisoblanadi. Rus tilidagi qurilish (b) esa sub'ektni yakuniy natija uchun har qanday javobgarlikdan butunlay ozod qiladi. Shunday qilib, ingliz madaniyatida rus madaniyatiga qaraganda biznesga nisbatan mas'uliyatli munosabat mavjud degan xulosaga keladi. Menimcha, hozir rus tilida keng tarqalgan (ayniqsa, talabalar muhitida) javob iborasini eslatib o'tish mumkin: Так получилось. (It has turned out so) (Shunday bo'lib chiqdi). Bu ibora odatda masalan, o'qituvchi o'quvchidan nima uchun darsga bormaganini so'raganda ishlatiladi.
