1 Nazorat savollari

Boshqaruvni funktsional jarayon sifatida qanday tushunasiz?
Menejment (ingl. Management) — boshqarish, tashkil etish) — maxsus boshqarish faoliyati; boshqarish toʻgʻrisidagi fan. M.ning holati ishlab chiqarish samaradorligiga, texnika va texnologiya darajasi hamda ishchi kuchining sifatiga taʼsir koʻrsatadi. M.fanining mazmuni boshqaruv tizimi va boshqaruv obʼyekti orasidagi oʻzaro munosabat boʻlib, uning asosiy vazifasi boshqaruvning zamonaviy usullarini, rahbarlik sanʼati sirlarini oʻrganishdan iborat. Boshqaruv — tanlov, qaror qabul qilish va uning bajarilishini nazorat etish jarayonidir. Uning asosiy maqsadi bozor munosabatlari sharoitida barcha boʻgʻinlarda ishlay oladigan yuqori malakali boshqaruvchilarni tayyorlashdan iborat. M. Ijtimoiy-iqtisodiy, ijtimoiy-huquqiy, kibernetika va boshqa fanlar bilan aloqadordir.
F. Teylorning ilmiy va nazariy maktabi haqida nima bilasiz?
Amerikalik muhandis F. Teylor (1856-1915) yuri-yuz oilasida tug'ilgan. Kariyerasini modelerning talabasi sifatida boshlagan, keyin esa mashinist bo'lib ishlagan. 1878da muhandis-mexanik diplomni olgan Teylor 10 yildan so'ng mashhur boshqaruv bo'yicha maslahatchi bo'ldi. U "korxona boshqaruvi" (1903) va "ilmiy boshqaruv tamoyillari" (1911) kitoblarida o'z fikrlarini bayon etdi. Ularda ilmiy boshqaruv to'rtta asosiy sohada ishlab chiqilgan: mehnatni tartibga solish; menejerlarning roli; xodimlarni tanlash va o'qitish; mukofot va rag'batlantirish.
F. Teylorning o'qitish markazi xodimlarning shaxsiy mehnatini boshqarishning to'rtta tamoyiliga aylandi.
1. Ishning har bir elementini bajarishga ilmiy yondashuv.
2. Xodimlarni tanlash, o'qitish va o'qitishga ilmiy yondashuv.
3. Xodimlar bilan hamkorlik.
4. Me-nedjer va ishchilar o'rtasidagi ish natijalari uchun javobgarlikni taqsimlash.
. Fordning ilmiy va nazariy maktabi haqida nima bilasiz?
Kambag'al dehqon oilasida tug'ilgan va XX asrning boshlarida avtomobil shohi bo'lgan G. Ford (1863-1947) boshqaruvni tashkil etish muammolari haqida o'z fikrlarini shakllantirdi. Ford, birinchi navbatda, harakatlanuvchi konveyerga asoslangan noyob ishlab chiqarish tizimini yaratgan amaliyotchi edi. O'sha davrda uning ijtimoiy-iqtisodiy roli bugungi kunda kompyuter va axborot texnologiyalari bilan bir xil edi.
Ford korxonalarida quyidagi tashkiliy-texnik boshqaruv tamoyillari qo'llanildi.
1. Qattiq, vertikal qurilgan, bir qator korxonalar hajmini boshqarishni tashkil etish, ularning yakuniy maqsadi avtomobil ishlab chiqarishdir. Ishlab chiqarishning barcha qismlari va bosqichlari bir markazdan boshqarildi.
2. Mahsulotlarning eng kam qiymatini, xaridorlarning ommaviy talabini qondirishni va eng katta daromadni ta'minlaydigan ommaviy ishlab chiqarish.
3. Asosiy modelning barqarorligi bilan avtomobilning yangi modifikatsiyasiga tez va keraksiz xarajatlarsiz o'tish imkonini beradigan rivojlangan standartlashtirish.
4. Yuzlab va minglab kichik operatsiyalarga bo'lingan chuqur mehnat taqsimotiga ega konveyer. Bu esa, ishlab chiqarishni uzluksiz, massiv va ayni paytda arzon narxlarda amalga oshirish imkonini berdi. Bunday oqimdagi ish yuqori malakaga ega bo'lishni talab qilmadi.
5. Ishlab chiqarishni boshqarishni doimiy takomillashtirish.
Ushbu g'oyalar ishlab chiqarishni boshqarish birligi, keng ko'lamli ko-peratsiya, ommaviy ishlab chiqarish, standartlashtirish, konveyerni ajratish tizimi, boshqaruvni doimiy takomillashtirish bugungi kunda ham foydali.