1. Organik moddalarni ajratish usullari

Javoblar (Sobirova)

1.Organik moddalarni ajratish usullari

Aralashmalarni ajratish usullari:Tindirish(loyqa suvni), dekantatsiya(suv orqali-yog’och qipig’i bilan temir qirindisi aralashmasiga suv solishorqali ajratish), filtrlash, magnit usuli, xrotografiya, sublimatsiyalash, kristallash, bug’latish va membrane usuli.

Organik moddalarni ajratib olish va tozalashning eng muhim usullari: kristallga tushirish, sublimatsiya, haydash va yupqa qatlam xromatografiya usullari bilan tanishishdan iborat.

Kristallash usuli bilan moddalarni tozalash, ularning har xil eruvchanligiga bog’liq bolib, asosan hamma kristall moddalarni shu usul bilan tozalash mumkin. Bu usulda moddaning malum qismi yoqoladi. Bu usuldan foydalanilganda erituvchini yaxshilab tanlab olish kerak.

Sublimatsiya -lot. sublimo — yuqori koʻtaraman degan ma’noni anglatadi.

Sublimatsiya usuli qattiq holatdagi moddani suyuqlanmasdan gaz holatiga o’tish jarayoni sublimatsiya deb ataladi. Bir qator kristall moddalar sublimatlanish, ya’ni qattiq fazadan bevosita gaz fazasiga o’tish va keyin gaz fazasidan kristallanish qobilyatiga ega. Bundan foydalanib sublimatlanadigan moddalarni ajratish va tozalash mumkin

Haydash usuli Suyuqliklarni haydash va rektifikatsiya qilish.

Bunday jarayonlar suyuq gomogen aralashmalarni suyuqlik oqimi va aralashmani buglatish paytida hosil bo׳ladigan bug bilan o׳zaro ta’siri yordamida komponentlarga ajratishga asoslangan. Suyuq va bug fazalar orasida komponentlarning o׳zaro almashinish yo׳li bilan suyuqlik aralashmalarini ajratish jarayoni haydash deb ataladi. Bu jarayon issiqlik ta’sirida ikki xil usul bilan olib boriladi: oddiy haydash (distillyatsiya) va murakkab haydash (rektifikatsiya). Sanoatda rektifikatsiya suyuq aralashmalarni komponentlarga ajratish, o’ta toza suyuqliklarni olish va boshqa maqsadlar uchun qo’llaniladi.

Xromatografiya (xromo... va ...grafiya) — gaz, suyuklik yoki erigan moddalar aralashmasini adsorbsion usulda ajratish va analiz qilish. X. yuqori molekulali birikmalar, ayniqsa, inson, hayvon, oʻsimlik, mikroblar dunyosiga tegishli biologik obʼyektlarning analizi uchun nihoyatda zarur.

Xromatografiya usullari oʻsimlik tarkibidagi birikmalarni aniqlash, ajratib olish, neft, gaz tarkibini oʻrganishda keng qoʻllanadi.

Yupqa qatlam xromatografiya usuli yuqori sezgirlikka ega bo‘lgan universal

usul bo‘lib, hozirgi vaqtda oddiyligi, tez bajarilishi, iqtisodiy jihatdan afzalligi tufayli farmatsevtika amaliyotida ko‘p foydalanilmoqda. Usul sorbent bilan qoplangan shisha, folga, plenka yuzasida kapillyar kuchlar ta‘sirida moddalarning

harakatlanishi natijasida bir-biridan ajralishiga asoslangan.