1 tajribai sh I bernulli tenglamasi yordamida pbezometrik va geometrik bosim chizig’i diagrammasini tuzish

P	P2	P3	P4	P5	Рб	W		t
D=2,0sm, d=1,0sm,
	pq	pq	pq	pq	pq	pq					z=0,7m, L=1,0m

	sm	sm	sm	sm	sm	sm
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10

2-jadval

№	Ko’rsatkichlar	O’lchov
		birligi	I II III IV V VI
1	2	3	4 5 6 7 8 9
1.	Quvur diametri	sm
2.	Haqiqiy kesim	sm^2
3.	O’rtacha tezlik	sm/s
4.	Solishtirma kinetik energiya	sm
5.	Solishtirma potentsial energiya	sm
6.	To’liq solishtirma energiya	sm
7.	Napor yo’qotilishi	sm

HISOBLASH USULI
n-W ,

1. 
   Suyuqlik sarfi: ^Q = (sm³/s)
   
2. 
   Oqimning har bir yuzadagi o’rtacha tezligi:
   

v-Q ,
^V = (sm²/s)
nd²
Bu yerda: ^W - quvurning ishchi yuzasi ^W = ~^~ (sm²)

3. 
   Solishtirma potentsial energiya:
   

P
E„ = ^z + (sm)
П
Pg

4. 
   Solishtirma kinetik energiya:
   

aV²

(sm)
E =
^к 2g

5. 
   To’liq solishtirma energiya:
   

P aV^{2 z} + 1 (sm)
Pg ²g

6. 
   Energiya yo’qotilishi:
   

2- T A J R I B A I SH I.
MARKAZDAN QOCHMA NASOSNI ASOSIY PARAME TRLARINI
SINASH
ISHDAN MAQSAD:
Markazdan qochma nasosning ishchi g’ildiragi aylanish sonining o’zgarmas qiymatida uning kompleks xarakteristikasini ko’rishdan va tezyurarlik koeffitsiyentini aniqlashdan iborat.
QISQACHA NAZARIY MA’LUMOT
Nasoslar texnikaning suyuqlik bilan ishlaydigan turli sohalarida keng qo’llaniladi. Nasoslarda suyuqlik qaysi tipdagi kuchlardan foydalanib so’rilishiga qarab, ular dinamik yoki hajmiy nasoslarga bo’linadi.
Dinamik nasoslar o’zidan o’tqazayotgan suyuqlikning kinetik energiyasini orttiradi, so’ngra bu energiyaning ko’proq qismini napor energiyasiga aylantiradi.
Hajmiy nasoslarda esa nasosdan o’tayotgan suyuqlika potentsial energiya ish bo’lmasining o’zida bo’ladi.
Markazdan qochma nasoslar dinamik nasoslar turkumiga kiradi. Bu nasoslarda suyuqlikka energiyani nasos korpusida aylanuvchi ish g’ildiragi kuraklari yordamida beriladi. Bunda parraklar orasida suyuqlik zarrachasi markazdan qochma kuch ta’sirida nasos kamerasiga intiladi. Bunday harakat natijasida ish g’ildiragi markazida napor kamayib, ta’minlovchi idishdagi suyuqlik so’rish Quvuri orqali ko’tariladi va ish g’ildiraglari kuraklari orasidan chiqib ketgan suyuqlik o’rniga yangi suyuqlik keladi. Nasos kamerasiga markazdan qochma kuch ta’sirida suyuqlikning kelishi natijasida napor ortib, suyuqlik nasos kamerasidan haydash Quvuriga ko’tariladi. Markazdan qochma nasoslarning ishlashi shu printsipga asoslangan bo’ladi.
Inertsiya va ishqalanish nasoslari - bu inertsiya va ishqalanish kuchlari ta’sirida suyuqlikni harakatlantiradigan dinamik nasoslar guruhidir.
Hajmiy nasoslar guruhiga: porshenli, plunjerli, diafragmali, rotorli, shesternali, vintli nasoslar kiradi.
Markazdan qochma nasosning 8.1- rasmdagi ish sxemasini ko’ramiz.
Markazdan qochma nasoslarning afzalliklari: ixchamligi, massasining kichikligi,kichik masshtabda bo’lsa ham yuqori ishlab chiqarishi, elektrodvigatelb bilan bevosita ulana olishligi, suyuqlikni bir tekisda uzatishi, yoqish va boshqarish tizimining soddaligi.
Kamchiligi: kichik ishlab chiqarishdagi FIKining kichikligi, ishlab chiqarishni oshirish bilan oqimning o’zgarishi.


1-rasm



Korpus (1) ni ichida val (3) ga maxkamlangan ishchi g’ildirak (2) joylashtirilgan. Nasos korpusi naychalar (4) va (5) orqali so’ruvchi va oqimli quvurlarga biriktirilgan.
Markazdan qochma nasoslar nafaqat bir pog’onali balki ko’p pog’onali ham bo’lishi mumkin.
Markazdan qochma nasosning ishlab chiqarishining o’zgarishi bilan oqimi va quvvati ham o’zgaradi.





MARKAZDAN QOCHMA NASOSNING XARAKTERISTIKASI
Nasosni yoqishdan oldin uzatilishi kerak bo’lgan suyuqlik bilan to’ldiriladi. Kichik holatdagi o’zgarishlar bo’lganda aylanishlar soni K, nasosning uzatishi Q, oqimi N va quvvati N quyidagi munosabatda bo’ladi:

Qi	= ^L.	Hi _	f \ £l	2	N1	f \ ^L
Q2	^n2 ^;	H2	V^n2 ,	^;	N2	^V^П2 j

Bunda Q-H; Q-N; Q-7 lar nasosning xarakteristikasi deb nomlanadi.
TAJRIBA QURILMASI




1. Ventillar 2. Vakuummetr. 3. Nasos 4. Suv o ’Ichov shishasi 5. Sarf baki. 6. Klapan 7. So’ruvchi quvur 8. Haydovchi quvur 9. Manometr 10., 12. Boshqaruv vintili 11. O’lchov idishi. 13. Tushirish vintili.

3- rasm

ISHNI BAJARISH TARTIBI
Nasos qurilmasini sinashda nasos xarakteristikasini tuzish uchun quyidagi kattaliklar aniqlanadi: Q-H, Q-N, Q-7. Tajriba nasos sarfi Q ni o’zgarib borishi va aylanishlar soniga bog’liq ravishda olib boriladi. Q ni o’zgarib borishi vintilni asta-sekin ochish bilan amalga oshiriladi. Birinchi kuzatishlar vintilni to’liq yopilgan holatida olib boriladi va keyingi kuzatishlarda chorak qismlarga ochib kuzatiladi. Bunda quyidagilarni o’lchash lozim bo’ladi: nasosning uzatishi, so’ruvchi quvurdagi siyraklashishni, haydovchi quvurdagi naporni, dvigatelbdagi elektr toki qiymatini.
Markazdan qochma nasos (3) elektrodvigatelb bilan bitta o’qda joylashgan. Aylanishlar soni hisoblanadi. Suv sarf baki (5) dan nasos orqali so’riladi. So’ruvchi quvurda (7) suvni harakatlanishiga qarshilik ko’rsatadigan klapan (6) bor. Haydovchi quvurda (8) manometr (9) va suv sarfini boshqarish uchun vintilь (10) o’rnatilgan. Suv haydovchi quvurdan o’lchov bakiga (11) tushadi. Bak litrlarda shkalalangan shisha suv o’lchagichga ega. Bakning tubida suvni sarf baki (5) ga o’tkazish uchun vintili naycha (1) joylashgan.
Nasos qurilmasining o’lchov ko’rsatgichlari quyidagicha aniqlanadi:
Uzatish: o’lchov idishidagi vintilb yopiladi va sekundomer bilan vaqt aniqlanadi. Suv o’lchov shishasi orqali aniqlangan suv miqdori va aniqlangan vaqt jadvalga yoziladi. Suv oqimi quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
W² - W² H = P + P + ^wH ^ + h
^{m b} 2g
P_m i P_b-uzatilayotgan suyuqlikning manometr va vakuummetr ko’rsatgichlari ( m.ust. ) da
W_m i W_v- manometr va vakuummetr joylashgan nuqtalarda suv tezligi.
h - manometr va vakuummetr ulangan nuqtalar farqi.
So’ruvchi va haydovchi quvurlar bir xil diametrda Shuning uchun Wm va Wv lar bir xil, bunda H=Pm+Pv+h.

TAJRIBA NATIJALARINI UMUMLASHTIRISH
Q¹
Nasosning ishlab chiqarishi (uzatishi) (m³s); Q = bunda Q¹ -suv
o’lchagich shishadan aniqlangan suv hajmi, dm yoki l .
т - o’lchash davomiyligi, s Nasos quvvati
N = —
1000
V- kuchlanish, V J- tok kuchi, A Nasosning FIKi quyidagi formuladan aniqlanadi.
N = ^QHgP, bundan: л =
1000л 1000N
Bunda: Q - ishlab chiqarishi ( nasosning uzatishi), m³/s p - suyuqlik zichligi, kg/m³; g- erkin tushish tezlanishi, m/s²;
N- nasos hosil qilayotgan suvning to’la oqimi.
Q-N, Q-n, Q-H grafiklari tuzilishi bilan ish tugatiladi.

8.1-jadval

№	Aylanish lar soni ay/min	O’lchash davomiyli gi s	Suv miqdori dm^3	Napor Rm		Siyraklashishi Rv		To’la oqim N	quvvat kVt	FIK %
				кгс , . 2 y^okl см mm.rt. st.	m. v. st.	кгс см^2	m.suv. st
	n	т	Q	Rm	H M	Pc	Hb	H	N	л
1
2

Har bir uzatishda (Q) 3 marta o’lchanadi va jadvalga o’rtacha qiymat kiritiladi.