1. Tuproqlarning unumdorligiga ta’sir etuvchi omillar



Download 17,74 Kb.
Sana13.04.2022
Hajmi17,74 Kb.
#549021
Bog'liq
33-Mavzu


33-Mavzu Sug‘oriladigan tuproqlarning unumdorligini tiklash
Reja:
1. Tuproqlarning unumdorligi.
2. Tuproqlarning unumdorligiga ta’sir etuvchi omillar.
3. Tuproqlarning unumdorligini tiklash chora tadbirlari.

Rasmiy ma’lumotlarga qaraganda, oxirgi yillari respublikamizdagi mavjud sug‘oriladagan yerlarning unumdorligi keskin pasayib ketmoqda. Jumladan, yer baholash ishlarining natijasi ko‘rsatadiki, 1990 yilga nisbatan 2002 yilgi tuproqlarning o‘rtacha unumdorligi respublika bo‘yicha 4 ballga pasaygan, bu ko‘rsatkich Samarqand, Farg‘ona viloyatlari bo‘yicha 10 ballni, Sirdaryo, Surxondaryo viloyatlari bo‘yicha 7-8 ballni tashkil etadi.


Yerlarni o‘zlashtirishda, mavjud maydonlarning meliorativ holatini yaxshilashda yo‘l qo‘yilayotgan xatolar, shuningdek dehqonchilik madaniyatiga to‘la rioya qilinmayotganlik sababli mamlakatda 2,0 mln. ga sug‘oriladigan yerlar sho‘rlangan, oxirgi 15-20 yil ichida bu jarayon yana kuchaygan.
Bundan tashqari eroziyaga uchragan maydonlar oshmoqda. Qisman respublikamiz bo‘yicha 450,0 ming ga ga yaqini shamol eroziyasiga uchramoqda. Bularning barchasi tuproq unumdorligini pasayishiga olib keladi. Bunday salbiy oqibatlarni oldini olish maqsadida, yerdan foydalanishning qay shakli bo‘lishidan qat’iy nazar, tuproq unumdorligini tiklaydigan tadbirlarni amalga oshirish zarur. Bulardan eng asosiysi-bu izdan chiqqan almashlab ekishni hozirgi sharoitga moslagan holda joriy etishdir. Ma’lumotlar ko‘rsatadiki, agarda 1990 yilda paxta ekish yalpi ekin maydonlarining 60-68% ni tashkil etgan bo‘lsa, 2002 yilga kelib 45-55% ni tashkil etgan. Donli ekinlar 5,0-13,0% dan 35-45% ga oshgan, yem-xashak ekinlari, ayniqsa beda 14,0-20% dan 2,0-6,0% ga tushib qolgan. Bunday qisqarish ayniqsa 1995 yildan keyin keskin ro‘y berdi. Buning natijasida almashlab ekish tarkibi buzildi. To‘g‘ri, qishloq xonadonlari tomorqa yerlarini kengaytirish, qishloq xo‘jalik korxonalari shakllarini o‘zgartirgan holda qayta tashkil etish, yangi tipdagi fermer, dehqon xo‘jaliklarini vujudga keltirish kabi qator tashkiliy ishlarning amalga oshirilganligi ham yuqoridagi holatga o‘zining ma’lum salbiy ta’sirini o‘tkazgan. Lekin tuproq unumdorligini tiklaydigan va oshiradigan, Yerni eroziyaga hamda sho‘rlanishga moyilligini kamaytiradigan, chorvachilikni to‘yimli yem-xashak bilan ta’minlaydigan beda maydonlarining qisqarib ketganligini normal hol deb bo‘lmaydi. Chunonchi, beda maydonlarini Buxoro viloyatida umumiy ekin maydonlariga nisbatan 2,5%, Jizzax viloyatida 2,7%, Sirdaryo 2,6%, Navoiy 3,3% va Andijon viloyatida 4,0% tashkil etganligini ilmiy jihatdan asoslash juda murakkabdir. Natijada, almashlab ekish izdan chiqqan va tuproq unumdorligiga asta-sekinlik bilan pasayib ketgan. Shu sababli ham har bir mintaqa, tumanning tabiiy, ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlaridan kelib chiqqan holda shu joyga mos almashlab ekishni qat’iy joriy etish, yerlardan jadal foydalanishni amalga oshirish natijani beradi.
Takrorlash uchun savollar.
1. Tuproqlarning unumdorligi deganda nimani tushunasiz
2. Tuproqlarning unumdorligiga ta’sir etuvchi omillarni sanab bering.
3. Tuproqlarning unumdorligini qayta tiklash uchun qanday chora tadbirlan qo’laniladi.
Download 17,74 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish