1. XX asrda tanqidchilikning fan sifatida shakllanishi va taraqqiyoti

4.Adabiy tanqidning spetsifik (o‘ziga xos) xususiyatlari.
айни вақтда адабий таниқд тарихини фақат адабиёт тарихигагина боғлаб эмас, унинг ўз специфик хусусиятлари асосидаги такомилига таяниб ҳам ўрганиш мумкин ва, ҳатто зарур эканлигини таъкидлаш ўринлидир. Шуни унутмаслик керакки, танқид тарихи адабиёт тарихини эътироф этишнинг ўзидангина иборат бўлиб қолмаслиги лозим. Адабиёт ва санъат тарихида танқидга оид материал ёрдамчи манба вазифасини бажаргани каби, танқид тарихида ҳам адабиёт тарихига оид материал мурожаат этилувчи манба бўлиб хизмат қилади. Бу танқид тарихининг бадиий адабиёт тарихи билан чамбарчас алоқасини ҳамда танқид тарихининг, нисбатан, мустақиллигини адабий танқидчиликнинг ривожини тайин этувчи шарт-шароитнинг ўзига хос хусусиятларини, албатта, эътиборга олмоқ демакдир.
Адабиёт ҳаётни, жамиятни, воқеликни, инсон ҳаётини бадиий акс эттириб, баркамол етук образлар яратиши лозим бўлса, танқиднинг вазифаси воқелик, кишилар ҳаёти, руҳияти ёзувчи томонидан нечоғли гўзал, ҳаққоний, янги тарзда акс эттиргани, ютуқ ва камчиликларининг туб сабабларини кўрсатишдан иборат.
Адабий танқиднинг вазифаси ва табиатидан келиб чиқувчи бу талаб танқидчини бадиий адабиётдан ташқари ҳаётни ҳам теран кузатиш ва чуқур билишга даъват этади. Бунда танқидчи танлаган таҳлил усуллари ва услубларининг ранг-баранглиги муҳим аҳамиятга молик. Зеро, танқидга оид асарнинг таъсирчанлик даражаси ва ўқимишлилиги аслида худди шу усул ва услуб жозибасига боғлиқ. Адабий танқид тажрибасида бадиий таҳлилнинг социологик, структурал, қиёсан (қиёсий-тарихий, қиёсий-типологик) таҳлил қилиш ва бошқа таҳлил шакллари учрайди. Танқидчи У.Норматов "Жаҳон адабиёти" журналида ( 2000 йил март ) ёш олим Р.Раҳмат билан, шунингдек, “Жаҳон адабиёти” журналининг 2008 йил март сонида Ҳ.Болтабоев билан “Янги назарий тамойиллар” ҳақидаги суҳбатларида ХХ асрда Ғарб, жаҳон адабиётшунослигида ўнлаб илмий: қиёсий ва психоаналитик, психологик ва интуитив, ритуал-мифологик, формалистик, онтологик, экзистенциалистик: герменевтик ва эстетик коммуникатив, неомарксистик ва фалсафий-структурал, постструктурал мактаб ва йўналишлар бўлганини айтиб, Абдулла Қодирий ХХ аср бошларидаёқ "Ёзувчи бўладурғон ҳар бир киши адабиётдаги оқим ва мактабларни яхши билиб олиши керак"лигини таъкидлаганига эътиборни қаратади. Аммо, афсуски, ўзбек адабий танқидчилигида ХХ аср бошларидагина эмас, ундан кейин ҳам узоқ йиллар социологик таҳлил усули етакчилик қилиб келди.
Мустақилликдан сўнг ўзбек танқидчилиги жаҳон миқёсидаги илғор мезонларни, услубий йўналишларни ўзлаштира бошлади. Иқтисодий, сиёсий, мафкуравий, маданий-маърифий соҳалардаги ислоҳотлар жамият ҳаётидаги ўзгаришларни белгиловчи етакчи куч сифатида намоён бўлди.
5.Mumtoz davr tanqidchiligida yetakchi tamoyillar.