10-ma’ruza: O‘zgaruvchan tok mashinalarining umumiy masalalari Reja

11.3-rasm. Uch fazali bir qatlamli konsentrik chulg’am sxemasi ( Z= 24, 2p = 4, q = 2, a = 1 )
(a) va statorda g’altaklarning joylashishi (b)

2. O‘zgaruvchan tok mashinalarining stator chulg‘amini joylashuvi

Ikki qatlamli sirtmoqsimon chulg‘amlar turbogeneratorlarda va umumiymaqsadli o‘zgaruvchan tok elektr mashinalarida keng qo‘llaniladi.Mashinaning har bitta qutbiga va fazasiga to‘g‘ri keladigan pazlar soni q butunsonga teng bo‘lgan sirtmoqsimon chulg‘am umumiy maqsadli
o ‘zgaruvchan tok
mashinalarida
keng qo‘llanishini e’tiborga olib quyidagi misolda ko‘rib chiqamiz.
11.1-misol.
Berilganlar,
ya’ni: pazlarsoniZ =24 vaqutblarsoni 2p
=4 bo‘lganuchfazali
(m =3) chulg‘amnihisoblash,
yoymasxemasinichizishvauningasosidaparallelshoxobchalarhosilqilishhamdachulg‘amningpazlar dagiEYuKlaryulduziniqurishtalabetiladi.
11.4-rasm. Sirtmoq simon (a) va tulqinsimon (b) chulg’amlarning seksiyalari
Bu holda mashinaning har bitta qutbiga va fazasiga to‘g‘ri keladigan pazlar soni « q » quyidagicha topiladi:
q = Z/(2p-m) = 24/(4-3) = 2. (11.4)
Tish bo‘linmasida ifodalangan qutb bo‘linmasi quyidagicha topiladi:
I = Z/(2p) = 24 / (2-2) = 6. (11.5)
O‘zgaruvchan tok mashinada MYuK (yoki EYuK) ning o‘zgarish shaklinisinusoidal shaklga yaqinlashtirish maqsadida chulg‘amning qadami taxminanu « 0,833-i ga teng bo‘lgan qisqartirilgan qadam tanlanadi. Shu sabablichulg‘amning tish bo‘linmasida ifodalangan qadami quyidagiga teng bo‘ladi: y = 0,833 - I = 0,833 - 6 = 5.
Bu chulg‘amning sxemasi 10.8-rasmda ko‘rsatilgan. Bu chulg‘am sxemasiningtuzilishi quyidagicha tushuntiriladi: dastavval pazlarning ustida joylashgang‘altaklar tomonlarini har qaysi oraliqda ikkita pazda joylashgan tomonni (q= 2)faza oraliqlari bo‘yicha taqsimlab chiqamiz. Agar 1 va 2-pazlarni «A» faza oralig’i uchun ajratilsa, u holda «B» faza oralig’iga 5 va 6-pazlarni ajratish kerak bo‘ladi,chunki «B» faza «A» fazaga nisbatan 120° ga siljigan bo‘ladi, ya’ni 2 ta oraliq 60° dan yoki 4 ta (120°/a =120° /30 = 4) pazga siljigan bo‘lishi kerak (1+4 = 5; 2+4 = 6). "C" faza oralig’i ham "B" faza oralig’iga nisbatan 120° ga siljib, 5+4=9 va 6+4 =10 pazlarni egallaydi. Keyingi qo‘sh qutb bo‘linmasi davomida ham (pazlar 13^24) «A», «B» va «C» oraliqlarning almashib kelishi shunday tartibda amalga
10.8-rasm.