11-Ma'ruza. Mulohaza. Xulosa chiqarish Reja: Mulohaza tafakkur shakli va xulosa chiqarishning tarkibiy qismi sifatida

11-Ma'ruza. Mulohaza. Xulosa chiqarish
Reja:
1. Mulohaza tafakkur shakli va xulosa chiqarishning tarkibiy qismi sifatida.
2. Oddiy va murakkab mulohazalar va ularning turlari.
3. Xulosa chiqarishning umumiy mantiqiy tavsifi: tuzilishi, turlari va umumiy qoidalari.
4. Fikrning harakat yo‘nalishiga ko‘ra xulosa chiqarish: deduksiya, induksiya va analogiya; ularning o‘zaro aloqadorligi.

1. Mulohaza tafakkur shakli va xulosa chiqarishning tarkibiy qismi sifatida.

Mulohaza voqelikni aks ettirishda tushunchadan keyin va tushuncha asosida kelib chiqadigan tafakkur shaklidir. Uning tushunchadan farqi shuki, tushuncha narsa va hodisalarning muhim va umumiy tomonlarini aks ettirsa mulohaza narsa va hodisalarning biror xususiyatiga ega yoki ega emasligi haqida bilim beradi.
Mulohaza tafakkurning o’ziga xos shakli va tushunchaning mantiqiy davomi, xulosa chiqarishning tarkibi va asosini tashkil qiluvchi unsur ekanligini ta’kidlash zarur. Chunki mulohaza tushunchalarning mantiqiy bog’lanishidan hosil bo’lganligi sababli tushunchaga xos bo’lgan bir kancha xususiyatlar unda ham takrorlanadi. Masalan, moslik, qisman moslik, qarama-qarshilik va hokazo. Tushunchaning bu xususiyatlarini eslash mulohazaning mohiyatini tushunishga, u haqida atroflicha bilim berishga yordamlashadi va o’z navbatida mulohazaning shunday xususiyatlarini tushunish ham xulosa chiqarish uchun zamin xozirlaydi. bo’larning barchasi birlashib, tafakkur shakllari haqida yaxlit umumiy bilimni hosil qilish uchun imkon beradi. Demak, shundan keyingina birinchi masalani tushuntirishga kirishish maqsadga muvofiq bo’ladi.