11-mavzu: gavdaning orqa guruh yuza va chuqur mushaklari. Ularning yoshga qarab o’zgarishi

---

 

  

1 

 

11-MAVZU: GAVDANING ORQA GURUH YUZA VA CHUQUR MUSHAKLARI. 

ULARNING YOSHGA QARAB O’ZGARISHI. 

Mushak tolalari tuzilishiga ko`ra silliq va ko`ndalang targ`il mushaklarga 

bo`linadi.  Ko`ndalang  targ`il  mushaklar  esa  yurak  mushaklari  va  skelet 

mushaklari  guruhidan  hosil  bo`ladi.  Silliq  mushaklar  qon-tomir  devorlariga, 

ichki  a’zolar  devorida  (traxeya,bronx,  o`pka,oshqozon  ichaklarda,ayirish 

yo`llarida,  jinsiy  a’zolarda)  uchraydi.  Ko`ndalang  targ`il  mushaklarda:  skelet 

mushaklari,ko`zni  harakatga  keltiradigan  mushaklar,yumshoq  tanglay 

mushaklari, halqum, hiqildoq, qizilo`ngachning yuqori qismi to`g`ri ichakning 

tashqi  qismi  mushaklariga  kiradi.  Alohida  tuzilishga  ega  bo`lgan  mushak 

guruhini  yurakning  ko`ndalang  targ`il  mushaklari  hosil  qiladi.  Mushaklar  – 

mushak tolalaridan hosil bulgan va asosiy vazifasi qisqarish bo`lgan anatomik 

hosilalar.  Mushak  to`qimasi  katta  yoshdagi  odamlar  og`irligining  28-48%  ni, 

ayollarda  28-32%  ni,  keksalarda  30%  gacha,  chaqaloqlarda  20-22%  ni, 

sportchilarda esa 50% dan ko`prog`ini tashkil qiladi.  

                                                       Orqaning yuza guruh mushaklari 

Trapetsiyasimon 

mushaklar 

– 

kurak 

suyagini 

va 

elkani 

ko`taradi,bo`yinni  qarama-qarshi  tarafga  buradi,  kurak  suyagini  o`zaro 

yaqinlashtirib tashqi tarafga buradi, kurak va elkani pastga tortib, uni lateral 

tarafga buradi.  

  

Orqani  serbal  mushagi  –  pastki  to`rtta  ko`krak  va  bel  umurtqalarining 

qirrali o`simtasidan, dumg`aza suyagining o`rta o`simtasidan yonbosh suyagi 

qirrasining orqa qismidan hamda pastki to`rtta qovurg`aning orqa sohasidan 

boshlanadi.  U  elka  sohasini  yozadi  va  ichkariga  buradi.  Qovurg`alardan 

boshlanganligi  uchun,  nafas  olishga  qatnashadi.  Katta  va  kichik  rombsimon 

mushak – kurak suyagini medial qirrasiga birikib, kurak suyagini ichki tarafga 

va yuqoriga tortadi.  

 Orqaning  yuqori  va  pastki  tishsimon  mushak  –  pastki  2  ta 

ko`krak,bo`yin  va  yuqoriga  2  ta  bel  va  ko`krak  umurtqalar  o`simtalaridan 

boshlanib,  2-12  qovurg`aga  tugaydi.  Ular  qovurg`alarni  ko`tarib  tushirish 

uchun xizmat qiladi.  

                                                        Orqaning chuqur mushaklari 

 

 Bo`yinning qayishsimon mushak – pastki 5 ta bo`yin va 6 ta yuqorigi ko`krak 

umurtqalarining  o`simtalaridan  boshla-ib,ensa  suyagining  chizig`i  va  chakka 

suyagining  so`rg`ichsimon  o`si-iga  birikadi.  U  bir  tomonlama  qisqarganda 

mushak joylashgan tarafga kallani buradi. Ikki tomonlama qiskarganda kallani 

orqa tarafga tortadi, bo`yin umurtqalarini yozadi.