11-мавзу: Ҳозирги замон юридик амалиётининг ривожланиш тенденциялари

11-МАВЗУ: ҲОЗИРГИ ЗАМОН ЮРИДИК АМАЛИЁТИНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ

РЕЖА:

• Юридик амалиётни тушунишдаги турли ёндашувлар тавсифи
• Юридик амалиётнинг ички тузилиши ва турлари
• Юридик амалиётнинг белгилари ва функциялари
• Юридик амалиётнинг ривожланиш тенденциялари

Юридик амалиёт

Юридик амалиёт бу – ваколатли давлат органлари ва мансабдор шахсларнинг ҳуқуқ нормаларини яратиш ва ҳуқуқни қўллаш борасидаги фаолияти ва шу соҳада тўпланган ижтимоий-ҳуқуқий амалиёт брлиги, ягоналигидир.

Юридик амалиёт ҳақида олимларнинг фикрлари

“Суд амалиёти” ўрнига ундан кенгроқ тушунча бўлган “юридик амалиёт” тушунчасини қўллайди ва шу билан бирга унинг бошқа турлари бўлган, маъмурий, арбитраж, нотариал, тергов, прокурор амалиёти турларига эътибор қаратиб, уларни “ҳуқуқий борлиқнинг махсус турлари” деб баҳолайди. (С.С. Алексеев)

Н.И.Матузовнинг ёзишича, юридик амалиёт тўғрисида айтилган фикрларни 3 гуруҳга ажратиш мумкин:

Н.И.Матузовнинг ёзишича, юридик амалиёт тўғрисида айтилган фикрларни 3 гуруҳга ажратиш мумкин:

• Биринчи гуруҳ муаллифлар юридик тажриба билан юридик фаолиятни тенглаштиришади.(И.Я.Дюрагин, А. Гсрлох).
• Иккинчи нуқтаи назардаги олимлар юридик амалиётни мустақил ҳодиса сифатида эътироф этишади, бироқ унинг ичига объективлашган тажрибани киритишади (С.С.Алексеев, С.И.Вильянский ва б.).
• Учинчи қараш вакилларининг фикрича, юридик амалиётнинг ҳар қандай кўриниши ҳуқуқий фаолият ва унинг асосида шаклланган ижтимоий – ҳуқуқий тажриба билан узвий боғлиқликда қаралади.

Юридик амалиётнинг ички тузилиши ва турлари

Юридик амалиёт муайян ички тузилишга эга. Юридик амалиёт тузилиши бу – унинг тузилиши, асосий элементлар ва алоқаларнинг жойлашуви бўлиб, улар юридик амалиётнинг яхлитлигини, унга борлиқнинг турли омиллари таъсир этиши жараёнида ўзининг объектив зарурий хусусият ва функцияларининг сақлаб қолинишини таъминлаб беради.

Юридик тажриба объекти, субъекти ва усули

Тажрибанинг объекти – шуки, унга юридик ҳаракат ва унинг субъектлари ҳатти-ҳаракати йўналтирилган бўлади.

Юридик тажрибанинг субъекти эса – ҳуқуқий муносабатларнинг асосий соҳиби, эгаси ҳисобланади.

Юридик тажриба воситаси, усули эса – кўзланган мақсадга эришишнинг конкрет йўли

Юридик тажриба натижаси ва шакли

Юридик тажрибанинг натижаси эса – индивидуал ёки ижтимоий эҳтиёжни қондиришга микон берадиган юридик операциялар жамланган ифодаси.

Юридик амалиётнинг шакли – бу юридик амалиётни ташкил этиши, фаолият юритиши ва ташқи ифодаланиши усуллари

Юридик амалиёт турлари:

Фаолият мазмунига кўра:

- ҳуқуқ ижодкорлик амалиёти;

- ҳуқуқни қўллаш амалиёти;

- фармойиш бериш билан боғлиқ амалиёт;

- интерпретацион (шархлаш) амалиёти ва б.

Юридик амалиёт турлари

Юридик амалиёт субъектларига қараб

- қонунчилик амалиёти,

- суд амалиёти,

- тергов амалиёти,

- нотариат амалиёти ва б.

Юридик амалиёт икки қисмга ажратилади: - юридик фаолият, бу юридик амалиётнинг динамик тарафини ифодалайди - ижтимоий-ҳуқуқий тажриба, бу юридик амалиётнинг статик, муқим жиҳатини ўзида ифодалайди.

Юридик амалиётнинг белгилари

Хўш, юридик амалиётнинг қандай белгиларини ажратиб кўрсатишимиз мумкин?
- юридик амалиёт бу энг аввало фаолият;
- бу юридик амалиёт объекти ва субъекти ўртасидаги муносабат, уларнинг бирлиги;
- юридик амалиёт оддий фаолият бўлиб қолмасдан, балки онгли ва мақсадга йўналтирилган фаолият;
- у доимо ижтимоий характерга эга.

Юридик амалиётнинг функциялари

• ҳуқуқни йўналитирувчи функция, у ҳуқуқнинг шаклланиши ва ривожланишининг умумий йўналишини белгилаб беради;
• ҳуқуқни аниқлаштирувчи функция, бунда аниқ бир муносабатларга, вазиятга нисбатан ҳуқуқ нормасининг мазмун моҳияти аниқлаштирилади;
• сигнал бериш – ахборот функцияси, бунда амалиёт у ёки бу қонун ҳужжатларини такомиллаштиришга бўлган эҳтиёжни ўзида ифодалайди.

Эътиборингиз учун раҳмат