11–ma`ruza. Texnologik xujjatlarning metrologik nazorati Kalit so`zlar

2. Texnologik xujjatlarning turlari va ularning nazorati 
Quyidagi texnologik xujjatlar metrologik nazoratga tortiladi: 
■
eskizlarning kartalari, marshrut kartasi, operasion karta, texnologik jarayon 
kartasi, tiplashgan texnologik jarayon kartasi, tiplashgan operasiya kartasi; 
■
texnologik yo`riqnoma; 
■
jixozlar vedomosti; 
■
texnologik xujjatlarning spesifikasiyasi. 
Aniqlik me`yorlarining metrologik nazoratida quyidagilar tekshirilishi 
lozim: 
yuzalarning shakl va joylashishdan chetlashishining o`lchamlariga va 
yuzalarning g`adir-budurliklariga ruxsat beriladigan yo`l qo`yilishlarning 
o`zaro muvofiqligi;ularning nazoratni o`tkazish uchun yaroqliligi (detalni 
stanokdan ajratib olish yoki ajratib olmasdan tekshirish sharoitlarini 
xisobga olish lozim bo`ladi).Nazorat uslublarining metrologik nazoratida 
ularning to`g`riligi va etarliligi, bu uslublar unumdorligining texnologik 
jarayon unumdorligiga mos kelishi tekshiriladi. Bunda birinchi navbatda 
o`lchash vositalarining ularning aniqligi bo`yicha to`g`riligi, shuningdek 
maxsulotda o`lchash bazalarining mavjudligi va nazorat qilinuvchi 
yuzalarga erkin etib borish mumkinligi tekshiriladi. Nazorat jarayonida 
shuningdek tanlangan nazorat uslubining tejamkorligi aniqlanadi. O`lchash 
vositalari to`g`ri tanlanganligini nazorat qilishda nazoratning mos keluvchi 
tashkiliy-texnik formalari (xammasi yoki tanlanma, qo`lda yoki 
mexanizasiyalashgan), ishlab chiqarish ko`lamlari (yagona, seriyali), 
o`lchash detallarining konstruktiv xarakteristikalari (gabarit o`lchamlar, 
og`irlik), detallarning tayyorlanish aniqligi xisobga olinadi. Zaruriy 
aniqlikni ta`minlaydigan o`lchash vositalari va o`lchash shart-sharoitlarini 
tanlash tayyorlangan detal o`lchamlari va boshqa parametrlarining chizma 
talablariga muvofiqligini aniqlashda juda muximdir. O`lchash vositasini 
tanlash uchun standart bo`yicha yo`l quyiladigan xatolik va ko`rib 
chiqilayotgan o`lchash vositasi o`lchashlarining yo`l qo`yiladigan eng 
chekka xatoligi (u ruxsat beriladigan yo`l qo`yilishdan oshiq bo`lmasligi 
lozim) taqqoslanadi.
Texnologik xujjatlarning aloxida turlarini nazorat qilishda quyidagilar 
tekshiriladi: 
- marshrut kartasida – aniqlik me`yorlarining nazoratni o`tkazish uchun 
yaroqliligi, ularning to`g`riligi va etarliligi, tanlangan nazorat uslubi 
ifodalanishining to`liqligi va tejamkorligi, atamalarning, fizikaviy kattaliklarning 
nomlanishi va ularning belgilanishining to`g`riligi; 
-
eskizlar kartasida (detallarni tayyorlashning texnologik jarayonini yoki 
jarayonni bajarish uchun zarur bo`ladigan eskizlarni, sxemalarni va jadvallarni 
o`z ichiga oladigan) -o`lchamlar, maxsulotga yo`l qo`yiladigan eng chekka 
chetlashishlar, yo`l qo`yilishlarning o`zaro muvofiqligi; 

---

-
jixozlar vedomostlarida (mazkur texnologik jarayonni bajarish uchun zarur 
bo`ladigan texnologik jixozlar ro`yxatini o`z ichiga oladigan) – o`lchash 
vositalarini belgilashlarning to`g`riligi, ular mos keluvchi me`yoriy-texnik 
xujjatlarda aniq ko`rsatilgan bo`lishi lozim; 
-
texnologik xujjatlarning spesifikasiyasida (texnologik xujjatlarning tarkibini 
belgilovchi) – eksperimental jarayonlarga texnologik yo`riqnomalarning 
borligi, tasvirlanishning to`liqligi, ular marshrut kartalaridan boshqa texnologik 
xujjatlarda nazorat uslublari tasvirlanishining to`liqligiga mos kelmasligi 
mumkin; 
- texnologik jarayonning, tiplpshgan texnologik jarayonning kartalarida 
(operasiyalar va o`tishlarni ko`rsatish bilan texnologik ketma-ketlikda detallar 
guruxining tayyorlanishining tiplashgan texnologik jarayonining tasvirlanishini 
va texnologik jixozlar vositalari to`g`risidagi ma`lumotlarni o`z ichiga 
oladigan) – yo`l qo`yilishlarning o`zaro bog`lanishi va aniqlik me`yorlarining 
nazoratni o`tkazish uchun yaroqliligi, tasvirlanishning to`g`riligi, etarliligi, 
to`liqligi va aniqligi, tanlangan nazorat uslubining tejamkorligi.