12-mavzu. Ishlab chiqarish omillari bozori

Loyiha deganda, ma`lum maqsadga erishish uchun qilinadigan resuslar investitsiyasi tushuniladi.
Investitsiya-daromad olish uchun qo`yiladigan kapital mablag`.
Investitsiyalash-bu kapitalni yaratish yoki kapital zahirasini to`ldirish jarayonidir. Investitsiyalash deganda, yalpi va sof investitsiyalash tushuniladi.
Yalpi investitsiyalash-kapital zahirasining umumiy o`sishidir.
Qoplash-asosiy kapitalning ishdan chiqqan qismini almashtirish.
Sof investitsiya-yalpi investitsiyadan qoplash uchun sarflanadigan mablag`ni ajratgandan keyingi qolgan qismi.
Sof investitsiya = Yalpi investitsiya-Qoplash.
Agar yalpi investitsiya qoplashdan yuqori bo`lsa, sof investitsiya musbat bo`ladi (bu holda kapital ko`payadi va ishlab chiqarish kengayadi). Agar yalpi investitsiya qoplashdan kichik bo`lsa, sof investitsiya manfiy bo`ladi (mavjud kapital kamayib boradi). Va nihoyat, yalpi kapital qoplashga teng bo`lsa, kapital hajmi o`zgarmaydi (bu holda kapital oddiy takror ishlab chiqarilmaydi).
Faraz qilaylik, firma mandarin sotish bilan shug`ullanadi, deylik. Firma sotish quvvati turli bo`lgan do`konlarni qurmoqchi. Do`konlarni qurish uchun sarflanadigan kapital mablag`lar, sotish uchun sarflanadigan xarajatlar quyidagi jadvalda keltirilgan (10-jadval). Ssuda foizi stavkasi 10 foiz bo`lsin.

10-jadval. Bir yillik investitsiya qaytimlari

Do`kon-larning sotish quvvati (kir kunlik), kg	Umumiy inves-titsiya (kapitalmablag` sarfi), so`m	Chekli inves-titsiya, so`m	Kapital-ga to`la-nadigan chekli foiz, so`m	Chekli sotish xarajat-lari, so`m	Chekli umumiy xara-jatlar, so`m (MC)	Investi-tsiyadan olina-digan daromad, so`m (MR)	Chekli foyda, so`m
1000	100000	100000	10000	5000	115000	120000	5000
2000	200000	100000	10000	7500	117500	120000	2500
3000	300000	100000	10000	10000	120000	120000	0
4000	400000	100000	10000	12500	122500	120000	-2500
5000	500000	100000	10000	15000	125000	120000	-5000

11-jadval. Bir yillik qo`yilgan investitsiyaning chekli oqlash normasi.

Sotish quvvati, kg	-chekli oqlash normasi, %	Ssuda foizi stavkasi , %	Investitsiyani chekli sof oqlash normasi , %
1000	15,0	10,0	5,0
2000	12,5	10,0	2,5
3000	10,0	10,0	0,0
4000	7,5	10,0	-2,5
5000	5,0	10,0	-5,0

Sotish masshtabi oshishi bilan o`zini oqlash normasi 15 foizdan 5 foizga tushadi. bo`lganda, investitsiyadan olinadigan daromad maksimallashadi, ya`ni sotish hajmi 3000 kilogrammga etadi. Ushbu vaziyat 101-rasmda keltirilgan.

102-rasm. Chekli oqlash normasi va ssuda foizi stavkasi dinamikasi.

Ssuda foizi stavkasi o`zgarmas bo`lib 10% ga teng bo`lgani uchun, uning chizig`i abtsissa o`qiga parallel joylashadi. Chekli oqlash normasi do`konlarning sotish quvvatiga qarab o`zgaradi, ya`ni sotish masshtabi oshishi bilan pasayib boradi.

Chekli oqlash normasi chizig`i investitsiyaga bo`lgan talab chizig`ini ifodalaydi. Talab chizig`idan ko`rish mumkinki, foiz stavkasi qancha yuqori bo`lsa, kapitalga bo`lgan talab shuncha kam va aksincha, foiz stavkasi qancha past bo`lsa, kapital mablag`ga bo`lgan talab shuncha yuqori bo`ladi. Foydani maksimallashtiradigan sotish hajmi bo`lganda 3000 kilogrammga teng bo`ladi.