12-mavzu: Shahar va qishloq aholi manzilgohlari. Urbanizatsiya jarayoni va uning o’ziga xos xususiyatlari Reja

2. SHahar aholi manzilgohlarining turlari.

 Shaharlar hoh u yirik, hoh mayda bo„lishidan 

qat‟iy  nazar  har  birining  bajaradigan  o„z  funktsiyasi  bor.  Shaharlarning  funktsiyasi-aholining 

shahar  hosil  qiluvchi  tarmoq  va  sohalardagi  ishlab  chiqarish  faoliyati  hisoblanadi.  Shaharlarni 

shahar hosil qiluvchi funksiyasiga ko„ra ikkita asosiy guruhga ajratish mumkin: 

I.

 

Ishlab chiqarish (industrial)   

1)

 

sanoat 

2)

 

transport 

---

3)

 

savdo-sotiq 

II.

 

Noishlab chiqarish 

1)

 

harbiy 

2)

 

madaniy  

3)

 

kurort 

 Shuningdek, ba‟zi olimlar shaharlarni

 

quyidagi funksional tiplarga ajratishni ma‟qul ko„radi. 

 

 Siyosiy-ma‟muriy markazlar, poytaxt shaharlar. 

 

Ko„p funksiyali shaharlar-viloyat markazlari. 

 

Ko„p tarmoqli yirik sanoat markazlari. 

 

Asosan bir yoki ikki sanoat tarmog„iga ixtisoslashgan shaharlar. 

 

Transport markazlari. 

 

Agroindustrial shaharlar. 

 

Tuman markazlari. 

 

Rekreasiya shaharlari. 

 

Ilmu-fan markazlari, universitet shaharlari va x.k.  

 

Shaharlar mazkur yuqorida keltirilgan funksiyalari bo„yicha bir-biridan ma‟lum darajada farq 

qilishadi. 

Masalan, 

dunyoda 

AQShdagi 

Detroyt, 

Rossiyadagi 

Tolyatti 

shaharlari 

avtomobilsozlik,  Fransiyadagi  Dyunkerk,  Ukrainadagi  Odessa,  Rossiyaning  Vladivostok, 

Murmansk  transport,  ya‟ni  port  shaharlar;  Angliyadagi  Kembridj,  Germaniyaning  Xaydelburg, 

Dubna o„quv, ilmiy markazlar; Hindistonning Varanasi, Saudiya Arabistonining Makkasi diniy 

markazlar  vazifasini  bajarishi  bilan  ajralib  turadi.  Ko„pgina  shaharlar  bitta  emas,  birqancha 

funktsiyani bajaradi, bunday shaharlar