139 so‘z. U. Mahkamov, «Axloq-odob masalalari»

Insof
Insoflilik, ochiqko'ngillilik. samnniylik xalqimizning eng qadimgi an’analaridan hisoblanadi. Insoflilik axloqiy fazilatlardan biri bo‘lib, hayotning asl mazmunini anglashga yordam beradi. U balogatga yetgan, viqorli va komil insonning eng muhim xususiyatlaridan biridir.
Insofli bo‘lish - bu boshqalar bilan o'zini bir qatorda tutish, ular to‘g‘risida g'amxo'riik qilish, shu bilan birga o‘ziga do‘stlar orttirish, senga ham boshqalar g‘amxo‘rlik qiladi, degan ma’noni anglatadi. Bu fazilat insonni jamiyatda obro‘-e’tiborli, oilada esa baxtli va xushnud qiladi.
Insof, insofli bo‘lish kabi tushunchalar ayrim diyonatsiz odamlar uchun qadr-qimmatsiz bo‘lib qolgandek bo‘lib ko‘rinadi. Aniqrog‘i ular gunoh nima-yu, savob nimaligining farqiga borishmaydi. Shu o'rinda mashhur alloma va fozil inson bo’lgan, axloq-odob, tarbiya borasida ko‘pgina risolalar bitgan Rizouddin ibn Faxriddinning quyidagi fikrlarini keltirish o‘rinlidir. «...Gunoh unutilmaydi, ezgulik yerda qolmaydi. Наr kim nima sepsa, shuni o‘radi. Ezgu­lik qilishga shoshiling. Nafsingizning hamma istagini bajo keltirishdan chekining. Xayrli ishlar uchun say’-g‘ayrat qiling».
(139 so‘z. U. Mahkamov, «Axloq-odob masalalari»)