14-mavzu: algеbraik matеriallarni o`rgatishning sinflar bo`yicha taqsimlanishini darslik asosida tahlilqilish. Reja

---

14-MAVZU:ALGЕBRAIK MATЕRIALLARNI O`RGATISHNING SINFLAR BO`YICHA 
TAQSIMLANISHINI DARSLIK ASOSIDA TAHLILQILISH. Reja: 
1. Algеbraik matеriallarni o`rgatishning sinflar bo`yicha taqsimlanishini darslik asosida tahlil 
qilish. 
2.Murakkab harfiy ifodalarga doir misollar. 
 
Mavzu yuzasidan savol va topshiriqlar. 
1. 1-sinf darsligida o`rgatiladigan algebraik materiallarni tahlilni o`tkazish. 
2. 2-sinf darsligida o`rgatiladigan algebraik materiallarni tahlilni o`tkazish.
 
3. 3-sinf darsligida o`rgatiladigan algebraik materiallarni tahlilni o`tkazish. 
4. 4-sinf darsligida o`rgatiladigan algebraik materiallarni tahlilni o`tkazish.
 
5. Ifoda, Sonli va harfiy ifoda tushunchalarini ta’riflarini o`tkazish. 
6. Harfiy ifodalarning qanday turlarini bilasiz? 
7. Murakkab harfiy ifodalarni bajarish metodikasini ko`rsatib bering. 
Harfiy ifodalarni bajaring. 
1. Harfli ifodaning qiymatini toping:
a) 128 – b, bunda b = 31; 43; 59. B) b – 18, bunda b = 39; 124; 215. 
d) 35 + x, bunda x = 0; 10; 100. E) 125 – x, bunda x = 0; 110; 98. 
2. Harfli ifodaning qiymatini toping:
a) (128 – 12b) + (14b – 18), bunda b = 3; 4; 5.
b) (30y – 25) – (20y + 10), bunda y = 4; 8; 10. 
3.Asal x yoshda, Sobir undan 8 yosh kichik. Sobirning yoshi qancha?
Agar Asalning yoshi a) 10; b) 14; d) 16 ga teng bo‘lganda, Sobirning yoshi qancha bo‘ladi?
4. Duradgor uch kunda buyurtmani bajardi. Birinchi kuni u 24 ta, ikkinchi kuni birinchi kundan a 
ta ko‘p va uchinchi kuni esa ikkinchi kundan 4 ta kam stul yasadi. a = 8; 10; 12 qiymatlarda 
duradgor yasagan jami stullar sonini hisoblang. 
5.Harfli ifodaning qiymatini toping.
a) 28 – c, bunda c = 12; 24. b) d – 109, bunda d = 139; 523.
6. Harfli ifodaning qiymatini toping.
a) (19 – 7b) + (9b – 8), bunda b = 1; 2. b) (5a – 3) + (8a + 16), bunda a = 1; 2; 3. 
7. Ifodaning qiymatini toping:
a) 260 + b – 160, bunda b = 93; b) а + c, bunda а = 20, c = 70. 
15-MAVZU:IKKI O‘ZGARUVCHILI IFODALARNING QIYMATINI BERILGAN 
SONLAR ORQALI TOPISH.IFODANING QIYMATINI TOPISH. 
Reja: 
1. Ikki o‘zgaruvchili ifodalarning qiymatini berilgan sonlar orqali topishni o`rgatish 
2. Mavzuga doir mashqlarni metodikasi bilan bajarish. 
 
1-topshiriq. Matematika kechasida Hoshimjon yig‘ilganlarni kuldirish maqsadida baliq 
oviga borgani haqida hikoya qilib berdi. U hikoyasida o‘lchov birliklarini ataylab chalkashtirib 
aytdi.
Baliq ovida.
Men ertalab uyg‘onib soatga qarasam, vaqt 4 kg 15 gramm bo‘libdi. Darrov 
yuz qo‘limni yuvdim va nonushtada 1 kilometr sut ichib oldim. Kun salqin, 12 soat issiq edi. Ko‘l 
tomon yo‘lga chiqdim. Men 2 litr tezlik bilan yurdim va 4 gradus yo‘l bosdim. Ko‘lga 2 metrda 
yetib keldim. Tezda baliq ovlashga kirishdim. 20 santimetr vaqt o‘tib birinchi baliq qarmoqqa 
ilindi. Uning uzunligi 50 minut, massasi esa 4 kilometr edi. Men baliq ovidan mamnun bo‘lib 
uyga qaytdim.
Hikoyada Hoshimjon yo‘l qo‘ygan xatolarni aniqlang va ularni tuzatib hikoyani qayta 
so‘zlab bering. 
O`lchov birliklarini to`g`ri qo`yish orqali o`quvchilarda qanday bilimlar 
takomillashadi? Siz ham shunga o`xshash hikoya tuzing. 

---

2-masala. ABC uchburchakning AB tomoni BC tomonidan 4 sm qisqa va AC tomonidan esa 3 sm 
uzun. Agar AC = 17 sm ekanligi ma’lum bo‘lsa, ABC uchburchakning perimetrini hisoblang. 
Harfiy ifodalarni bajaring. 
1.
5*(2a+3b)+19c bo`lsa, a=16, b=9, c=23 ifodani qiymatini toping.
2.
3a+7b-c+12m+6n bo`lsa, a=9 b=11 c=7 m=15 n=19 ifodani qiymatini toping. 
3.
5b+b:8 bo`lsa, b=56, b=64, b=45 bo`lganda ifodalarni qiymatini toping. 
4.
58a+b-76c+28d bo`lsa, a=13, b=12, c=9, d= 11 ifodani hisoblang. 
5.
c=380, c=640, c=560, c=189, c=368 bo`lsa, 690-c ifodaning qiymatini toping. 
6.
a=32 bo`lganda ifodaning qiymatini toping 
3a+18 ( 47-a):3 80-a:8 64+a:16 98*5+a 105+a*8 36*12+5a a*6+56 
7.
a+b+3=10 bo`lsa, 3.8a+ 7.7+1.1b+2.5a+11.2+4.6b ifodaning qiymatini toping. 
8.
(a+b)(a-b+1)+(a+b-1)-2b ni soddalashtiring. 
9.
(a+b)(a+b+2)-(a-b)(a-b-2)ni ko`paytuvchilarga ajrating 
10.
P=(1/3x-1/3y)-(x+2y) va Q=1/3x+1/3y- (x-y) ko`phadlar ayirmasini toping. 
11.
Agar bo`luvchi x-2 ga bo`linma x+3 ga, qoldiq 5 ga teng bo`lsa bo`linuvchi
nimaga teng. 
12.
(a+3b)(a+b+2)-(a+b)(a+3b+2) ni ko`phad shaklida tasvirlang. 
13.
Agar bo`luvchi x-8 ga, bo`linma x+3ga va qoldiq (-6)ga teng bo`lsa
bo`linuvchini toping. 
2x(x-1)-(2x+1)(x-2) ko`phadni standart shaklda tasvirlang.