15-bob. OʻZbekistonda mehmon uylarini tashkil etish

15-BOB. OʻZBEKISTONDA MEHMON UYLARINI TASHKIL ETISH


15.1. Oʻzbekistonda turizm sohasi rivojlanishining xuquqiy jihatlari.
15.2. Oʻzbekistonda mehmon uylari va ularni tashkil etish zarurati
15.3. Mehmon uylarini tashkil etishda xorij tajribasi
15.4. Oʻzbekistonda mehmon uylarini tashkil etishga qoʻyiladigan talablar


15.1. Oʻzbekistonda turizm sohasi rivojlanishining xuquqiy jihatlari.
Hozirgi kunda Oʻzbekiston Respublikasida turizmning zamonaviy modelini shakllantirish jarayoni amalga oshirilmoqda. Ushbu modelda taʻkidlanishicha mamlakatda rivojlantirilayotgan turistik bozor boshqa har qanday bozorlar kabi mamlakatning ijtimoiy - siyosiy va iqtisodiy vaziyatiga taʻsir koʻrsatadi. U mamlakatlar oʻrtasidagi hamkorlikni rivojlantirish hamda investisiya va kapital oqimini taʻminlash darajalarini aniqlashda muhim vosita boʻlib, hisoblanadi. Maʻlumki, bozor iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlarda, asosan, xususiy va tijorat kompaniyalari turistlarga xizmat koʻrsatadi. Biroq, har qanday sharoitda ham davlat optimal iqtisodiy va huquqiy zaminni yaratgan taqdirdagina turizm rivojlanishi mumkin.
Agarda davlat kasbiy tayyogarlik masalalari, tabiiy va madaniy muhitni muhofaza etish, axborot-reklama ishlari va rasmiyatchilikni soddalashtirish kabilar bilan shugʻullanmasa, u holda turizm kutilganidek rivojlanish darajasiga erisha olmaydi. Bunda davlat tomonidan turizmni rivojlantirish, turistik xizmatlar bozorini shakllantirish, iqtisodiy tartibga solish usullari va richaglarini qayta isloh etish, turizmni tashkiliy boshqaruv strukturalarini takomillashtirish, uning eksport salohiyatini oshirish va eng asosiysi, xorijiy investisiyalarni jalb qilish kabilarga tegishli uslubiy va amaliy yondashuvlarni ishlab chiqish muhim ahamiyat kasb etadi.
Har qanday mamlakatda turizmning rivojlanishi, eng avvalo, ushbu sohaga nisbatan davlat tomonidan olib borilayotgan siyosatning samaradorlik darajasiga bogʻliq. Davlat turistik infratuzilmaning shakllanishi va faoliyat koʻrsatishi uchun zaruriy shart-sharoitlarni yaratish, yaʻni meʻyoriy-huquqiy asoslarni barpo etish, umuman turizm va uning alohida turlarini ragʻbatlantirish boʻyicha tegishli tashkiliy-iqtisodiy chora-tadbirlarni amalga oshirish, turizm faoliyati bilan shugʻullanuvchi korxonalar oʻrtasida halol raqobat muhitini yaratish, turizmga xizmat koʻrsatuvchi bozor infratuzilmasini tartibga olish, turistlar huquqlari va manfaatlarini himoya qilish va kafolatlash orqali ushbu sohaning rivojlanishiga yordam koʻrsatadi.
Mamlakatimizda turizm sohasini rivojlantirishga alohida eʻtibor berilmoqda, jumladan Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning Oliy Majlisga murojaatnomasida ham bu soha rivojiga eʻtibor berib, "hozirgi kunda milliy iqtisodiyotga yuqori daromad keltiradigan istiqbolli tarmoqlardan biri – bu turizmdir. Bu sohaga jahon brendlarini faol jalb etgan holda, ziyorat turizmi, ekologik, maʻrifiy, etnografik, gastronomik turizm va bu sohaning boshqa tarmoqlarini rivojlantirishga alohida eʻtibor qaratiladi" deb taʻkidlaganlar.
Bugungi kunda Oʻzbekistonda ichki va xalqaro turizm rivojlanishini tartibga soluvchi meʻyoriy-huquqiy hujjatlar tizimi asosini Oʻzbekiston Respublikasi Konstitusiyasi, fuqarolik va soliq kodekslari, 1999 yil 29 avgustda qabul qilingan Oʻzbekiston Respublikasining "turizm toʻgʻrisida"gi Qonuni, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 5 yanvardagi "Oʻzbekiston Respublikasida turizmni jadal rivojlantirishga oid qoʻshimcha chora-tadbirlar toʻgʻrisida"gi PF-5611-sonli Farmoni, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 3-fevraldagi "Oʻzbekiston Respublikasi turizm salohiyatini rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish boʻyicha qoʻshimcha tashkiliy chora-tadbirlar toʻgʻrisida"gi PF-5326-son Farmoni, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi "Oʻzbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish boʻyicha harakatlar strategiyasi toʻgʻrisida" gi PF-4947-sonli Farmoni, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 16 avgust 2017 yildagi "2018-2019 yillarda turizm sohasini rivojlantirish boʻyicha birinchi navbatdagi chora-tadbirlar toʻgʻrisida"gi qarori, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2016 yil 2 dekabrdagi "Oʻzbekiston Respublikasi turizmni rivojlantirish davlat qoʻmitasi faoliyatini tashkil etish toʻgʻrisida" PQ-2666 qarori, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning 2016 yil 2 dekabrdagi "Oʻzbekiston Respublikasining turizm sohasini jadal rivojlantirishni taʻminlash chora-tadbirlari toʻgʻrisida"gi farmonlari tashkil etadi.
Bugungi kunda mehmonxona xoʻjaligi turizm sohasining ajralmas qismi boʻlib, turistik industriya tarkibiga kiradi. Turizm industriyasi oʻzida "mehmonxonalar majmuasi va boshqa joylashtirish vositalari, transport vositalari, sanatoriya-kurort davolash va dam olish obʻektlari, umumiy ovqatlanish obʻektlari, koʻngil ochish vositalari va obʻektlari, bilish, ishbilarmonlik obʻektlari, fizkultura-sport va boshqa maqsadlardagi turoperatorlik va turagentlik faoliyatini amalga oshiruvchi, turistik axborot operatorlari tizimi, shuningdek ekskursovod (gidlar), gid-tarjimonlar va kuzatuvchi-yoʻriqchilar xizmatlari koʻrsatuvchi tashkilotlari"ni namoyon etadi.
Bunda mehmonxona xoʻjaligi oʻzida iqtisodiy faoliyat koʻrinishini namoyon qilgan holda, mehmonxona xizmatlari taqdim etish kempinglar, motellar, maktab va talabalar yotoqxonalarida, keluvchilar uchun mehmon uylari va h.k. qisqa muddatli yashashni tashkil qilishni oʻz ichiga oladi. Mehmonxona faoliyati huquqiy shaxs va individual tadbirkorlarning faoliyati sifatida belgilanadi. Yaʻni ular bevosita oʻzlari ixtiyori va boshqaruvida boʻlgan biror-bir jamoaviy joylashtirish vositasiga ega boʻladilar. Mehmonxonalar fuqarolarga joylashtirish va xizmatlar koʻrsatish iborat boʻlib, xozirgi kunda mehmonxonalar mehmonxona xizmatlaridan boshqa xizmat turlarini ham tashkil etmoqda.
Butunjahon turizm tashkiloti (BST-VTO)ning belgilashi boʻyicha mehmonxona – bu jamoaviy joylashtirish vositasi boʻlib, maʻlum nomerlar sonidan iborat boʻlgan, yagona rahbarlikka ega xizmatlar toʻplamini taqdim etadi.