16 м a V z u agrar munosabatlar: ijara haqi va renta

Differensial renta I
yerning tabiiy unumdorligi bilan bog‘liq bo‘lgan, sanoat 
markazlariga, bozorlarga va aloqa yo‘llariga yaqin joylashgan serunum yer 
uchastkalarida vujudga keladi.
Differensial renta I ning hosil bo‘lishini shartli 
misol yordamida ko‘rib chiqamiz (13.2-jadval). 
16.1-jadval
Differensial renta I ning hosil bo‘lishi
Yer 
uchast-
kasi 
Ijti-moiy 
ishlab 
chiqaris
h 
xarajat-
lari 
(so‘m) 
O‘rtacha 
foyda 
(so‘m) 
Ijti-
moiy 
qiymat 
(so‘m) 
YAlpi 
mahsu-
lot 
(tonna) 
ahsu-
lotning 
indivi-
dual 
qiymati 
(so‘
m) 
Ijti-
moiy 
qiymat 
– bozor 
narxi 
(so‘m) 
YAlpi 
sotil-
gan 
mahsu-
lot 
(so‘m) 
Dif-
feren-
sial 
renta I 
(so‘
m) 
A 
8000 
2000 
10000 
20 
500 
500 
0000 
- 
B 
00 
2000 
0000 
25 
400 
500 
12500 
500 
V 
8000 
000 
10000 
30 
333 
500 
5000 
5000 
Misolimizdagi uch xil yer uchastkalaridan olingan mahsulotning ijtimoiy 
qiymati bir xil, ya’ni 10000 so‘mni tashkil iladi. YAlpi hosildorlik A uchastkasida 
20 tonna, B va V uchastkalarda 25 va 30 tonnani tashkil qiladi.
Har bir 
uchastkadan turlicha hosil olinganligi tufayli ularda etkazilgan mahsulotlarning 
individual qiymati ham turlicha bo‘lib chiqadi. 
YA’ni, A uchastkasida har bir mahsulot birligining qiymati 500 so‘m bo‘lsa, B 

---

Agrar munosabatlar: ijara haqi va renta 
 
.
311 
uchastkasida 400 so‘m, V uchastkasida esa 333 so‘mni tashkil qiladi. Qishloq 
xo‘jaligi mahsulotlari sifati yomon uchastkada etishtirilgan mahsulot narxida 
sotiladi (misolimizda 500 so‘m). Natijada yomon yer uchastkasi (A) o‘zining 
yakka ishlab chiqarish xarajatlarini qoplash va foyda olish imkoniga ega bo‘ladi. 
O‘rtacha (B) va yaxshi (V) yer uchastkalarida esa yomon yer uchastkasi (A)ga 
nisbatan 2500 va 5000 so‘m miqdorda qo‘shimcha daromad olinadi.
Bu olingan qo‘shimcha daromad yerning tabiiy unumdorligi bilan bog‘liq 
bo‘lgan differensial renta I ni tashkil qiladi.