16-mavzu. Korxonaning moliyaviy rejasi

Moliya reja 3-5 yilga tuzilgani ma`qul:

Moliya reja 3-5 yilga tuzilgani ma`qul:

• birinchi yil uchun reja ko`rsatkichlari – oylar bo`yicha;
• ikkinchi yil uchun reja ko`rsatkichlari – choraklar bo`yicha;
• keying davr uchun reja ko`rsatkichlari – yillar bo`yicha guruhlarga taqsimlash lozim.

Bunda, reja sxemasi shakli:

Bir yilda sotuv hajmi – 100; shundan: ishlab chiqarish xarajatlari – 50; yuklama xarajatlar va foyda – 50; shundan a) marketing va sotuv xarajatlari – 15; b) joriy qilish xarajatlari – 10; v) boshqaruv xarajatlari – 8; g) soliqlar to`lanmasidan oldingi foyda – 17.

Ko`rsatkichlar	Yil choraklari								Yilda
	1		2		3		4
	Reja	Amal	Reja	Amal	Reja	Amal	Reja	Amal	Reja	Amal
1. Korxonaning bozor salohiyati (mazkur Tovar birligida)
2. Tovar narxi
3. Sotish hajmi
4. Mazkur Tovar bo`yicha tarmoq bozorida korxona ulushi
5. Korxona chiqargan mahsulotlar soni
6. Rejadagi yil boshida korxona omborlarida mazkur tovar zaxiralari

Mahsulotni sotish hajmi bashoratlari

Mazkur tovarni sotishdan kelib tushgan pul tushumi;

• Mazkur tovarni sotishdan kelib tushgan pul tushumi;
• Mahsulot ishlab chiqarish va sotish bilan bog`liq ishlab chiqarish xarajatlari (moddalar bo`yicha);
• Umumishlab chiqarish xarajatlari (moddalar bo`yicha);
• Soliq va boshqa to`lovlar;
• Sof foyda;
• Korxona tasarrufida qoluvchi foyda.

Daromad va xarajatlar balansi bilan korxona yil boshi va oxirlarida aktiv va passivlar yig`ma balansi turadi. Bu hujjatning ahamiyati daromad va xarajatlar balansi kabi yuqori bo`lmasada, biznes rejani usiz tuzish mumkin emas.

2. Daromad va xarajatlarni rejalashtirish

1.Mahsulotni sotishdan olinuvchi foyda, mahsulot sotishdan kelib tushgan sof tushum bilan sotilgan mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi o`rtasidagi farq sifatida aniqlanadi:

1.Mahsulotni sotishdan olinuvchi foyda, mahsulot sotishdan kelib tushgan sof tushum bilan sotilgan mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi o`rtasidagi farq sifatida aniqlanadi:

YaF = SST – IT,

bu yerda YaF – yalpi foyda;

SST – sotishdan kelib tushuvchi sof tushum ;

IT – sotilgan mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi.

2. Asosiy faoliyatdan ko`rilgan foyda – mahsulot sotishdan olinuvchi yalpi foyda bilan vaqt xarajatlari o`rtasidagi farqqa boshqa daromadlar qo`shiladi va asosiy faoliyatning boshqa xarajatlari (zarar) ayriladi.

AFF = YaF – DX + BD – BZ

bu yerda AFF – asosiy faoliyatdan olingan foyda.

DX – daxr xarajatlari;

BD – asosiy faoliyatning boshqa daromadlari;

BZ – asosiy faoliyatdan ko`rilgan boshqa zararlar.

3. Umumxo`jalik faoliyati natijasidan foyda (yoki zarar), quyidagicha hisoblanadi: asosiy faoliyatdan olinuvchi foyda miqdoriga moliyaviy faoliyat daromadlari qo`shiladi va moliyaviy faoliyat bo`yicha xarajatlar ayiriladi.

3. Umumxo`jalik faoliyati natijasidan foyda (yoki zarar), quyidagicha hisoblanadi: asosiy faoliyatdan olinuvchi foyda miqdoriga moliyaviy faoliyat daromadlari qo`shiladi va moliyaviy faoliyat bo`yicha xarajatlar ayiriladi.

AFF = YaF – DX + BD – BZ,

bu yerda: AFF – asosiy faoliyatdan olingan foyda;

DX – davr xarajatlari;

BD – asosiy faoliyatning boshqa daromadlari;

BZ – asosiy faoliyatdan ko`rilgan boshqa zararlar;

4. Soliq to`lanmasdan oldingi foyda – umumxo`jalik faoliyatidan olinuvchi foydaga favqulotda foyda qo`shiladi va favqulotda xarajatlar (zarar) ayriladi.

STF = UF + EP – EZ

5. Yillik sof foyda, soliqlar to`langandan keyin xo`jalik subyekti tasarrufida qoladi, soliq to`lanmasdan oldingi foydadan daromad (foyda) solig`i hamda qonunchilikda belgilangan boshqa soliq va majburiy to`lovlarni chiqarib tashlash yo`li bilan topiladi:

SF = STF – DS - BS

No.	Ko`rsatkich nomi	Summa (ming so`m)
Daromadlar va pul tushumlari
1	Mahsulot, ish va xizmatlarni sotishdan olinuvchi foyda
2	Boshqa aktivlarni, xususan, moddiy zaxira va nomoddiy aktivlarni sotishdan olinuvchi foyda
3	Asosiy vositalarni sotishdan olinuvchi foyda
4	Boshqa korxonalardagi ulushlardan olinuvchi foyda
5	Aksiya, obligatsiya va boshqa qimmatli qog`ozlardan olinuvchi foyda
6	Valyuta kursidagi farqlar, kim oshdi savdolarida valyuta sotish yoki sotib olishdan olinuvchi daromad
7	Asosiy vositalarni to`liq tiklash uchun amortizatsiya
8	Uzoqli muddatli bank ssudalari
9	Lizing bo`yicha mulk qiymatidan yuqori ijara to`lovi
10	Aylanma vositalarning o`sishiga ssuda
11	Boshqa daromadlar va pul tushumlari

	Xarajatlar va pul ajratmalari
1	Foyda solig`i
2	Mulk solig`i
3	Aksiyadorlarga beriluvchi dividendlar
4	Kapital qo`yilmalar (uzoq muddatli investitsiya)
5	Uzoq muddatli moliyaviy qo`yilmalar
6	Uzoq muddatli ssudalar va ular bo`yicha foizlarning to`lanishi
7	Aylanma vositalarning o`sishi
8	Aylanma vositalarning o`sishiga beriluvchi ssudalarning to`lanishi
9	Tovarlarni arzonlashtirish
10	Umidsiz qarzlarni to`lash zaxirasi
11	Jamg`arma fondiga ajratmalar
12	Boshqa xarajat va ajratmalar

3. Korxonaning pul oqimlari, bashorat balansi va zarar ko`rmasligini rejalashtirish

• Pul mablag`larining harakatlanish rejasi naqd pulning shakllanishi va chetga chiqishi va korxonada qolgan pul mablag`lari dinamikasini tavsiflaydi.
• Pul oqimlari rejasining 4 ta asosiy bo`limi:

- pul tushumlari bo`limi (davr boshidagi qoldiq, pul tushumlari);

- pul mablag`lari xarajatlari bo`limi;

- pul mablag`larining ortiqchaligi yoki taqchilligi bo`limi (pul mablag`larining kelib tushishi va sarflanishi o`rtasidagi farq);

- qarz mablag`lari va ularni to`lash bo`limi.

• Pul oqimi reja korxona pul aylanmasi savdosini aks ettiradi.
• Moliyaviy rejaning yana bir asosiy hujjati – bashorat balansidir.

Bashorat balansi korxona uchun ko`ngilsiz natijalar keltirib chiqaruvchi qarorlarni aniqlash, moliyaviy koeffitsientlarni hisoblash, moliyaviy bozor talablari asosida ular darajalarini baholash, kelajakdagi moliyaviy manba va majburiyatlarni ajratib ko`rsatadi.

• Bashorat balansi korxona uchun ko`ngilsiz natijalar keltirib chiqaruvchi qarorlarni aniqlash, moliyaviy koeffitsientlarni hisoblash, moliyaviy bozor talablari asosida ular darajalarini baholash, kelajakdagi moliyaviy manba va majburiyatlarni ajratib ko`rsatadi.
• Zararsizlik nuqtasini tahlil qilish (sotishdan daromad uni ishlab chiqarish xarajatlariga teng bo`luvchi mahsulot ishlab chiqarish hajmini aniqlash).
• Zararsizlik nuqtasini grafik shaklda ko`rsatish korxona foyda olishni boshlaydigan ishlab chiqarish hajmi (kritik dastur)ni aniqlash imkonini beradi.
• Zararsizlik nuqtasi grafikda sxema ko`rinishida bo`lib, ishlab chiqarish hajmi, sotuv narxi va mahsulot tannarxini foydaga ta`sirini ko`rsatadi.
• Umuman moliyaviy rejaning maqsadi korxona (biznes) salohiyatini ko`rsatish va moliyaviy hayot layoqatiga erishish grafigini taqdim etishdir.
• Kelgusida undan korxona moliyaviy resurslarini operativ boshqarishda foydalanish mumkin.

E`tiboringiz uchun rahmat!

E`tiboringiz uchun rahmat!