17-mavzu. Milliy iqtisodiyot va uning makroiqtisodiy o’lchamlari

2-chizma

YAMM va YAIM o’rtasidagi tarkibiy nisbatlar

Mamlakat ichidagi ishlab chiqarish		CHet ellardagi milliy korxonalar mahsuloti
Xorijiy korxonalar mahsuloti	Milliy korxonalar mahsuloti
4 trln.so’m	24 trln.so’m		6 trln.so’m

Demak, chizmadan ko’rinadiki, mamlakat YAMM 30 trln. so’mni (M₂ va M₃ shartli raqamlar yig’indisi), YAIM esa 28 trln. so’mni (M₂ va M₁ shartli raqamlar yig’indisi) tashkil etadi.

YAMM va YAIM o’rtasidagi farq u qadar ahamiyatli emas. Bu farq rivojlangan mamlakatlarda YAIMning ±1%ni tashkil etadi. BMT statistika xizmati asosiy ko’rsatkich sifatida YAIMdan foydalanishni tavsiya etadi. YAqin vaqtlarga qadar AQSH va YAponiyada YAMM ko’rsatkichi qo’llanilar edi, endilikda bu mamlakatlar ham YAIM ko’rsatkichini qo’llay boshladilar.

Hozirgi paytda O’zbekistonda yalpi ichki mahsulot ko’rsatkichi hisobga olinmoqda. SHuning uchun biz bundan keyingi o’rinlarda yalpi ichki mahsulot to’g’risida so’z yuritamiz.

Jumladan, 2008 yilda mamlakatimizdagi yalpi ichki mahsulotning nominal hajmi 36839,4 mlrd. so’mga yetib, uning o’sish sur’atlari 9 foizni tashkil etdi.

Olib borilgan tarkibiy o’zgarishlar natijasida sanoatning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 2010 yildagi 14,2 foiz o’rniga 2018 yilda 22,3 foizni, xizmatlar ko’rsatish sohasining ulushi 37,2 foiz o’rniga 43,3 foizni tashkil etdi. Qishloq xo’jaligida esa aksincha – bu ko’rsatkich pasayib, 30,1 foizdan 19,4 foizga tushdi (`1-jadval).