17-Mavzu: Nastoyka va eliksirlarni standartlash Reja

Qaynash harorati bo'yicha nastoyka tarkibidagi spirt quvvatini aniqlaydigan asbob

XI DF ning jadvalidan foydalanib, tajriba vaqtida kuzatilgan bosim 760 mm simob ustuniga keltiriladi. Bunda har 1 mm simob ustunining o'zgarishiga 0,04⁰C to'g’ri keladi. Bu tuzatgich kuzatilgan haroratga qo'shiladi yoki ayriladi. So'ngra tekshirilayotgan nastoykadagi spirt miqdori jadval orqali topiladi (XI DF 1 juz, 28-bet).

Masalan: valeriana nastoykasi tarkibidagi spirt quvvatini aniqlash jarayonida, nastoykaning qaynash harorati 80,9⁰C ni tashkil etgan. Agar bosim 752 mm simob ustuniga teng bo'lsa, bosimlar farqi 760 - 752 = 8 mm.
Tuzatgich 0,04⁰C . 8 = 0,32⁰C
752 mm simob ustuni 760 dan kam bo'lganligi sababli tuzatgich qaynash haroratiga qo'shiladi:
80,9⁰C + 0,32 = 81,22⁰C
Jadvalga binoan bu qaynash рarorati 66% li spirtga to'g’ri keladi.


Spirt-suvli aralashmadiga spirt quvvatini qaynash harorati bo'yicha aniqlash (1011 gPa, 760 mm s.u.)

Qaynash harorati, ^0C	Hajm bo’yicha spirt konsentratsiyasi	Qaynash harorati, ^0C	Hajm bo’yicha spirt konsentratsiyasi	Qaynash harorati, ^0C	Hajm bo’yicha spirt konsentratsiyasi
99,3	1	85,4	32	81,5	63
93,3	2	85,2	33	81,4	64
97,4	3	85,0	34	81,3	65
96,6	4	84,9	35	81,2	66
96,0	5	84,6	36	81,1	67
95,1	6	84,4	37	81,0	68
94,3	7	84,3	38	80,9	69
93,7	8	84,2	39	80,8	70
93,0	9	84,1	40	80,7	71
92,5	10	83,9	41	80,6	72
92,0	11	83,8	42	80,5	73
91,5	12	83,7	43	80,4	74
91,1	13	83,5	44	80,3	75
90,7	14	83,3	45	80,2	76
90,5	15	83,2	46	80,1	77
90,0	16	83,1	47	80,0	78
89,5	17	83,0	48	79,9	79
89,1	18	82,9	49	79,8	80
88,8	19	82,8	50	79,7	81
88,5	20	82,7	51	79,6	82
88,1	21	82,6	52	79,5	83
87,8	22	82,5	53	79,45	84
87,5	23	82,4	54	79,4	85
87,2	24	82,3	55	79,3	86
87,1	25	82,2	56	79,2	87
86,5	26	82,1	57	79,1	88
86,6	27	82,0	58	79,0	89
86,4	28	81,9	59	78,85	90
86,1	29	81,8	60	78,8	91
85,9	30	81,7	61	78,7	92
85,6	31	81,6	62

Nastoyka tarkibidagi quruq qoldiq miqdorini aniqlash.
Tekshirish uchun toza va quruq pipetkada 5 ml nastoyka olinib, u balandligi 2-3 sm, diametri 5-6 sm li tortilgan byuksga solinadi. Nastoyka suv hammomida bug’latiladi va quritgich javonida 2 soat mobaynida 102,5-2,5⁰C da ?uritiladi, so'ng 30 daqiqa eksikatorda sovutiladi va yana tortiladi. quruq qoldiq og’irlik-hajm foizda ifodalanadi.


Nastoyka tarkibidagi og’ir metall tuzlarining mi?dorini ani?lash.
5 ml tekshiriluvchi nastoyka tigelda ?uriguncha bu?latiladi. quruq qoldiqqa 1 ml koncentrlangan sulьfat kislota ?o'shib, e?tiyotlik bilan kuydiriladi. Bu qoldiqqa issiq turgan holda 5 ml to'yingan ammoniy acetat eritmasi ?o'shiladi va kul ?oldirmaydigan filьtr or?ali suziladi, filtr 5 ml suv bilan yuviladi va 100 ml ga etkaziladi. Bu eritmaning 10 ml ga 1 ml suyultirilgan sirka kislotasi, 1-2 tomchi natriy sulfid ?o'shib, chay?atiladi va 1 da?i?adan so'ng andoza eritma bilan solishtiriladi. Bunda qo'rg’oshin tuzining ko'p kamligiga ?arab natriy sulьfid bilan ?ora cho'kma yoki qo'ng’ir rang hosil bo'ladi. Rangni kuzatish diametri 1,5 sm li probirkada olib boriladi. Tekshiriladigan eritmada hosil bo'lgan rang andoza rangidan toza bo'lmasligi kerak. Andoza eritma 6-8 sm qalinlikdagi qavatdan qaralganda qo'ng’ir rang kuzatiladi.
Nastoykalardagi o?ir metallar mi?dori 0,001% dan orti? bo'lmasligi kerak.


VAZIYATLI MASALA
Oling: Bo‘znoch gullarining damlamasi 150 ml
Magniy sulfat 5,0
Bering. Aralashtiring. Belgilang. 1 osh qoshiq-
dan kuniga 3 mahal
Texnologiyasi: talaba 15,0 g bo‘znoch gullarini infundirka stakaniga solib, ustidan 150 ml tozalangan suv quyib, 15 daqiqa aralashtirib qaynatdi va 45 daqiqa xona haroratida sovitdi, tayor bo‘ldan ajratmada 5,0 g magniy sulfatni eritdi va bemorga berish uchun jihozladi.

Masalaning xatosini toping.

talaba gullarning suv shimish koeffutsientini hisobga olmadi (K=2). Suvdan 15,0x2=30+150=180 ml olishi kerak edi.