18- мавзу: Кимёвий жараёнларнинг термодинамик тахлили Режа: Аммиакни ишлаб чиқаришда энергия тежамкор янги технологиялар

18- Мавзу: Кимёвий жараёнларнинг термодинамик тахлили


Режа: 1.Аммиакни ишлаб чиқаришда энергия тежамкор янги технологиялар.
2.Минерал ишлаб чиқаришдаги энергия тежамкор янги технологиялар.

Азот тирик табиат ва инсоният муҳим рол уйнайдиган элементдир. У биоқимёвий жараёнларда иштирок қилиб, инсон, хайвонлар оқислида муҳим озуқа моддалар ҳосил қилади. Оқсил синтезида элементар азот эмас, балки унинг бирикмалари иштирок қилади. Азотнинг кўп қисми минерал ўғитлар ишлаб чиқаришга ишлатилади. Азот бирикмалари оралиқ маҳсулотлар ва буёқлар, пластмассалар, кимёвий толалар, фотография препаратлари, медикоментлар ва бошқа халқ хужалик маҳсулотлари ишлаб чиқаришга хизмат қилади.

Табиатда боғланган азот кам учрайди. НаНО₃ Чилида ва Жанубий Африкада табиий ҳолда мавжуд. Атмосфера азотини боғлаш ХХ асрга тўғри келади. Асосан 3 усулда олиб борилган.

1. Ёйли усул – электр ёйида юқори температурада Н₂ + О₂ 2НО – 179.2 кДж бу усулда энергия сарфи жуда баланд.
2.ТСианамидли усул – майдаланган СаС₂ 1000 ⁰C ҳароратда атмосфера азоти билан бирикади.

СаС₂ + Н₂ СаCН₂ + C + 301,5 кДж

Буғунги кунда бу усулдан қўлланилмайди (заҳарли).

3.Аммиакли усул – иқтисодий самарали усул бўлиб, 1913 йили Германияда биринчи завод қурилади.

Н₂ + 3Ҳ₂ 2НҲ₃ + Қ

Ҳавони парчалаб азот ва кислород олиш. Ҳаво таркибида 78,03 % (ҳажми) азот ва 20,9 % (ҳажмли) кислород ва 0,94 % (ҳажм) аргон мавжуд, қолганлари (СО₂, Н₂, Не, Ҳе, Кр, Хе) оз миқдорни ташкил этади.

Асосан ҳавони ректификатсиялаб таркибий газларга ажратилади. Бу жараён таркибни ташкил қилган газларнинг қайнаш температураларининг турлилигача асосланган
Жадвал

№	Газлар	Суюқланиш температураси, ^0С	Қайнаш температураси	Критик нуқталари
				Температура, ^0С	Босим н/м^2
1	Кислород	-218,4	-182,9	-118,8	5,1∙10^4
2	Аргон	-189,2	-185,7	-122,7	4,96∙10^4
3	Азот	-209,9	-195,8	-147,8	3,46∙10^4

Жадвалдан кўриниб турибдики, ҳавони юқори босимда чукур совитиб суюқ ҳолга келтириш мумкин. (Бу хақдаги батафсил маълумотларни жараён ва қурилмалар курсида ўтилган)