19-kazusning javobi. Xalqaro jinoyat huquqida, xuddi milliy huquqda boolgani

19-kazusning javobi.
Xalqaro jinoyat huquqida, xuddi milliy huquqda boolgani
kabi, jinoyatlarning asosiy subyektlari jinoyat sodir etgan aqli
raso, belgilangan yoshga yetgan jismoniy shaxslar hisoblanadi.
Shu oorinda ooz ixtiyori bilan mustaqil ravishda jinoyat sodir
etgan, misol uchun harbiy harakatlar hududida aholi ustidan
zoravonlikka yool qooygan yoki urush olib borishning taqiqlangan vositasini qoollagan subyektni davlat jinoyatlari bilan
bogoliq subyektlardan farqlash lozim.

Xalqaro jinoyatlar hamda xalqaro harakterga ega boolgan

jinoyatlar subyektlarining bir-biridan farqi shundaki, xalqaro
jinoyatlarda jinoyat subyektit davlat mexanizmidan jinoiy
maqsadda foydalanuvchi davlatlar, ularning mansabdor shaxslari, shuningdek oddiy ijrochilar hisoblansa, xalqaro harakterga ega boklgan jinoyatlarda jinoyat subyektit jismoniy shaxslar hisoblanadi2
.

1989-yilda qabul qilingan

qYollanma jinoyatchilarni yollash, ulardan foydalanish, moliyaviy tapminlash va ooqitishga qarshi kurash tooJorisidargi Xalqaro
Konvensiyasida1 qYollanma jinoyatchi nizolashayotgan tomonning fuqarosi hisoblanmagan, shaxsiy moddiy foyda koorish
maqsadida harbiy harakatlarda ishtirok etish uchun ooz ixtiyori
bilan yollangan xususiy shaxsr, degan taprif berilgan.
Yollanuvchi tushunchasi 1949-yil 12-avgustdagi Jeneva konvensiyasiga Xalqaro qurolli ziddiyatlar qurbonlarini himoya qilish haqidagi qooshimcha Protokol (1-Protokol)ning 47-moddasida belgilab berilgan:
1. Yollanma shaxs kombatant yoki harbiy asir statutiga ega
emas.

2. Yollanma shaxslar qatoriga quyidagi har qanday shaxs

kirishi mumkin:
a) qurolli mojaroda kurashish uchun oosha joyda yoki chet
elda maxsus yollangan shaxslar;
b) amalda harbiy harakatlarda bevosita qatnashayotgan
shaxslar;
c) harbiy harakatlarda asosan shaxsiy foyda koorish istagiga
amal qilgan holda qatnashayotgan va unga nizolashayotgan tomondan bevosita yoki shu tomonning koorsatmasi bilan mazkur
tomon qurolli kuchlari shaxsiy tarkibiga mansub xuddi shu daraja va shu vazifani bajaruvchi kombatantlarga vapda qilingan
yoki toolanadigan mablagoga nisbatan ancha koop miqdorda haq
toolanishi tooJorisida haqiqatda vapda olgan shaxs;
d) nizolashayotgan tomon fuqarosi ham boolmagan va nizolashayotgan tomon nazorati ostidagi hududda ham muqim yashamayotgan shaxslar;
e) nizolashayotgan tomon qurolli kuchlari shaxsiy tarkibiga
kirmaydigan shaxslar;
f) nizolashayotgan tomon hisoblanmagan davlat tomonidan
uning qurolli kuchlari tarkibiga kiruvchi shaxs sifatida rasmiy
vazifani bajarish uchun yuborilmagan shaxslar1 kirishi mumkin.
2ozbekiston Respublikasi JKning 154-moddasida yollanish
jinoyati uchun jinoiy javobgarlik belgilangan.

Fuqaro aviatsiyasi Xalqaro Tashkiloti doirasida bir

qator bitimlar qabul qilingan. Xususan, 1971-yil 23-martdagi
qFuqaro aviatsiyasining xavfsizligiga qarshi qaratilgan qonunga
xilof tarzdagi xatti-harakatlarga qarshi kurash tooJorisidargi
Monreal Konvensiyasi1, 1988-yil 24-fevraldagi qFuqaro aviatsiyasining xavfsizligiga qaratilgan qonunga xilof tarzdagi xattiharakatlarga qarshi kurashish tooJorisidargi Monreal Konvensiyasini tooldiruvchi Xalqaro Fuqaro aviatsiyasiga xizmat koorsatuvchi aeroportlardagi qonunga xilof tarzdagi zoorlik xatti-harakatlarga qarshi kurashish haqidagi Bayonnoma2
, qXalqaro

Fuqaro aviatsiyasi tooJorisidargi Konvensiya1, qXalqaro Fuqaro

aviatsiyasi tooJorisidargi Konvensiyaga doir tuzatishlar2
.
1970-yilgi Gaaga Konvensiyasida3 qayd etilishicha parvozdagi eshiklarning yopilishidan to ochilishigacha boolgan davrlarda havo kemalarini goayriqonuniy tarzda kuch ishlatish yoki
tahdid etish yooli bilan qoolga olish jinoyat hisoblanadi.
1971-yilgi qFuqarolik aviatsiyasi xavfsizligiga qarshi noqonuniy harakatlarga qarshi kurash toogrisidargi Monreal Konvensiyasida havo kemasining xavfsizligini xatar ostiga qooyish; havo
kemasini yakson etish; havo kemasiga portlovchi moddalar oornatish va boshqa shu kabi hatti-harakatlar parvozdagi havo
kemasi bortida joylashgan shaxslarga nisbatan zooravonlik akti
deyiladi.
1988-yilgi Xalqaro aeroportlarga noqonuniy zooravonlik harakatlariga doir Protokolda aeroportdagi shaxsga qarshi zooravonlik akti; aeroport asbob-uskunalari yoki inshootlarni yakson
etish yohud ularni ishlab chiqarish kabi harakatlar jinoyat
sifatida eptirof etdi.

Uchala konvensiya gumon qilinayotgan jinoyatchi Konvensiya ishtirokchisi boolgan davlatlardan birining hududida boolsa,

universal yurisdiksiyani nazarda tutadi. Jinoyatchini berish
oaut dedeve aut punerep) ushlab berish yoki jazolash tamoyili asosida tartibga solinadi. Jinoyatchi qaysi davlat hududida
boolsa, oosha davlat qamoqqa oladi. Agar davlat jinoyatchini bermasa, uni oozining vakolatli organlariga jinoiy sudlarni olib borish uchun berishga majbur1. Har bir apzo davlat ooz jinoyat
qonunchiligida, uchala konvensiyada nazarda tutilgan jinoyatlarning ogoirligini hisobga olgan holda, jazoni nazarda tutadi.
1971-yilda qabul qilingan qFuqaro aviyatsiyasi xavfsizligiga
qarshi yoonaltirilgan noqonuniy aktlarga qarshi kurash tooJorisidargi Konvensiyaning 1-moddasiga muvofiq uni imzolagan davlatlar:
- xavo kemasida boolgan shaxsga nisbatan zooravonlik sodir
etilgan va bu harakat havo kemasi xavfsizligiga tahdid solganda;
- foydalanilayotga havo kemasini vayron qilish yoxud uni
ishdan chiqishiga yoki parvoziga xavf tugodiruvchi nosozliklar
keltirib chiqarganda;
- havo kemasiga uni vayron qiluvchi, ishdan chiqaruvchi,
yoxud uning parvoziga xavf tugodiruvchi har qanday buyum va
qurilmalar olib kirilganda;
- havo kemasi parvoziga jiddiy zarar keltiradigan aeronavigatsiya jixozlari buzilganda va undan foydalanishga noqonuniy
aralashilganda;
- yolgoon maplumotlarni tarqatish bilan havo kemasiga xavf
tugodirilganda, bunday harakatlarni amalga oshirgan shaxslarga nisbatan bosqinchilik va havo kemalarini olib qochish jinoyatlari qatorida jazo belgilash majburiyatlarini ooz zimmalariga
oladilar.

20 kazusning javobi.

IV. Ruanda hududida sodir etilgan genotsid va boshqa

xalqaro gumanitar huquqni jiddiy buzish hollari uchun javobgar

shaxslarni 1994-yil 1-yanvardan 1994-yil 31-dekabrgacha qooshni davlatlar hududida sodir etilgan Ruandaning genotsid va

boshqa shu kabi qonunbuzarliklari uchun javobgar fuqarolarni

BMT Xavfsizlik Kengashi tomonidan 1995-yilda qabul qilingan

Ustav asosida sud tapqibiga olish uchun tuzilgan xalqaro jinoyatlar tribunali.

Ruanda uchun tribunal Nizomi xalqaro xarakterga ega boolmagan qurolli tooqnashuvlarda sodir etilgan jinoyatlarni koorib

chiqqanligi uchun, bu yerda qoollaniladigan gumanitar huquq

Yugoslaviya uchun tuzilgan Tribunaldagidan farq qiladi. Bu yerda birinchi oorinda genotsid, keyin insoniylikka qarshi jinoyatlar, shuningdek, xalqaro xarakterga ega boolmagan qurolli tooqnashuvlarga taalluqli boolgan normalarga ega 1949-yilgi Jeneva

Konvensiyalarining 23-moddasi va 1977-yilgi bu Konvensiyalarga qooshimcha II Protokoldagi2

normalar turadi.

Ruanda uchun tribunalning qarorgohi Arusha shahri (Tanzaniya)da. Tribunallar BMT doimiy budjetidan mablago bilan

tapminlanadi.

Tribunallarning birinchi darajali ahamiyatga ega faoliyati

davlatlar bilan hamkorlik qilish va ularga huquqiy yordam koorsatishdir. Tribunallar Nizomiga asosan davlatlar sud orqali tapqib

qilish va tergov masalalarida Tribunal bilan hamkorlik qiladilar.

Ruanda boʻyicha Xalqaro tribunal Ruanda hududida sodir etilgan xalqaro gumanitar huquqning jiddiy buzilishi uchun javobgar shaxslarni va qoʻshni davlatlar hududida 1994-yil 1-yanvardan 1994-yil 31-dekabrgacha boʻlgan davrda sodir etilgan bunday huquqbuzarliklar uchun javobgar boʻlgan Ruanda fuqarolarini jinoiy javobgarlikka tortish vakolatiga ega. ushbu Nizom qoidalariga muvofiq.

2-modda
Genotsid

1. Ruanda bo'yicha Xalqaro tribunal ushbu moddaning 2-bandida belgilangan genotsidni sodir etgan yoki ushbu moddaning 3-bandida sanab o'tilgan boshqa harakatlarni sodir etgan shaxslarni jinoiy javobgarlikka tortish huquqiga ega.

2. Genotsid deganda milliy, etnik, irqiy yoki diniy guruhni to‘liq yoki qisman yo‘q qilish maqsadida amalga oshirilgan quyidagi harakatlar tushuniladi:

a) guruh a’zolarini o‘ldirish;

b) guruh a’zolariga og‘ir jismoniy yoki ruhiy shikast yetkazish;

v) to‘liq yoki qisman jismoniy vayron bo‘lishiga olib keladigan hayot sharoitlarini qasddan guruhga yetkazish;

d) guruh ichida tug'ilishning oldini olishga qaratilgan chora-tadbirlarni qo'llash;

3-modda
Insoniyatga qarshi jinoyatlar
Ruanda bo'yicha Xalqaro tribunal milliy, siyosiy, etnik, irqiy yoki diniy sabablarga ko'ra har qanday tinch aholiga qarshi keng tarqalgan yoki tizimli hujumning bir qismi sifatida sodir etilgan quyidagi jinoyatlar uchun javobgar shaxslarni jinoiy javobgarlikka tortish huquqiga ega:

a) qotillik;

b) yo'q qilish;

v) qullik;

d) deportatsiya;

e) qamoq;

f) qiynoqlar;

(uzum;

h) siyosiy, irqiy va diniy sabablarga ko'ra ta'qiblar;

(i) Boshqa g'ayriinsoniy harakatlar.

Ruanda boʻyicha xalqaro tribunal urush qurbonlarini himoya qilish toʻgʻrisidagi 1949-yil 12-avgustdagi Jeneva konventsiyalarining 3-moddasi va 1977-yil 8-iyundagi II qoʻshimcha protokolning umumiy qoidalarini jiddiy buzgan yoki sodir etishni buyurgan shaxslarni jinoiy javobgarlikka tortish huquqiga ega. Ushbu qoidabuzarliklar quyidagilarni o'z ichiga oladi, lekin ular bilan cheklanmaydi:

a) odamlarning hayoti, sog'lig'i va jismoniy yoki ruhiy farovonligiga nisbatan zo'ravonlik, xususan, qotillik, shuningdek qiynoqqa solish, jarohatlash yoki jismoniy jazoning har qanday shakli kabi shafqatsiz muomala;

b) jamoaviy jazolar;

v) asirlarni garovga olish;

d) terrorchilik aktlari;

e) shaxsiy qadr-qimmatga tajovuz qilish, xususan kamsituvchi va qadr-qimmatni kamsituvchi muomala, zo'rlash, majburan fohishalik va har qanday nomaqbul tajovuz;

f) talonchilik;

g) tsivilizatsiyalashgan xalqlar tomonidan ajralmas deb e'tirof etilgan barcha sud kafolatlarini ta'minlagan holda, muntazam ravishda tashkil etilgan sud tomonidan ilgari chiqarilgan hukmsiz hukmlar chiqarish va qatllarni amalga oshirish;

(h) Yuqoridagi harakatlarning har qandayini amalga oshirish bilan tahdid qilish.

6-modda
Shaxsiy jinoiy javobgarlik

1. Mazkur Nizomning 2-4-moddalarida nazarda tutilgan jinoyatni rejalashtirgan, qo‘zg‘atgan, buyurtma bergan, sodir etgan yoki boshqa yo‘l bilan ko‘maklashgan yoki yordam bergan shaxs jinoyat uchun yakka tartibda javobgar bo‘ladi.

2. Ayblanuvchi shaxsning davlat yoki hukumat boshlig'i yoki mas'ul hukumat xodimi sifatidagi rasmiy pozitsiyasi bunday shaxsni jinoiy javobgarlikdan ozod etmaydi va jazoni engillashtirmaydi.

3. Mazkur Nizomning 2-4-moddalarida nazarda tutilgan harakatlardan birortasining bo‘ysunuvchi shaxs tomonidan sodir etilganligi, agar u bo‘ysunuvchi shaxs tomonidan sodir etilganligini bilgan yoki bilish uchun asos bo‘lgan bo‘lsa, uning boshlig‘ini jinoiy javobgarlikdan ozod etmaydi. bunday qilmishlarni sodir etish yoki shunday qilgan bo‘lsa, boshliq bunday qilmishlarning oldini olish yoki aybdorlarni jazolash uchun zarur va asosli choralarni ko‘rmagan bo‘lsa.

4. Ayblanuvchining hukumat yoki boshliqning buyrug'iga binoan harakat qilganligi uni jinoiy javobgarlikdan ozod etmaydi, lekin agar Ruanda bo'yicha Xalqaro tribunal adolat shuni talab qilsa, jazoni engillashtirish sifatida ko'rib chiqilishi mumkin.