1мавзу. Маиший кимё товарлари экспертизаси

Елимлар.

• Yelim buyum qismlarini bir-biriga yopishtirish uchun ishlatiladi. Uning adgezion (lot. yopishqoqlik) xususiyati 0,5 nm (nanometr) oraliqda joylashgan molekulalarning dispersion, induksion va elektrostatik kuchlar tufayli o‘zaro tortish kuchlariga asoslangan. Tutinish yuzasini oshirish uchun yelimlanadigan buyumlar yuzasi egov bilan g‘adir-budir qilinadi. Yelim va yopishtirilayotgan yuzadagi molekulalar bir-biriga yaqinlashishi uchun yelimlangan qismlar presslanadi. Yelimlar xomashyosi bo‘yicha to‘rt guruhga ajratiladi.

• Sun’iy yelimlar ishlatilishi bo‘yicha uch guruhchaga bo‘linadi:
• 1. Rezina yelimi. Butadiyen, divinilstirol, divinilnitril, xlorpren va boshqa sintetik kauchuklarni benzinda eritish natijasida olinadi. Velosiped kameralarini yelimlash uchun ishlatiladi (avtomashina kameralari issiqlik ta’sirida kauchukka oltingugurt qo‘shib vulkanizatsiyalash usulida yelimlanadi).
• Polixloropren kauchugini etilasetat va benzin aralashmasida eritib, poyabzal sanoatida charm tanavori bilan rezina tagcharmini biriktirish ishlatiladigan nairit yelimi olinadi. Izopren va izobutilenning qo‘shma polimerizatsiyasi natijasida olingan butilkauchukdan polivinilxlorid] asosida izolatsion lenta, sellofan hamda lavsan asosida yopishqoq tiniq lentalar tayyorlanadi.

2. Nitroselluloza yelimi.

• 2. Nitroselluloza yelimi.
• Sellulozaga azot kislotasi ta’sir qilib olingan kolloksilinning egiluvchanligini oshiradigan plastifikatorlarga (kanakunjut moyi, dibutilftalat, Kamfora) qo‘shib, keton va murakkabi efirlarda (aseton, etilasetat, amilasetat, butilasetat) eritish natijasida tayyorlanadi. Poyabzal ishlab chiqarish hamda ta’mirlashda charm va gazlamalarni yelimlash uchun ishlatiladi.

3. O‘simlik yelimlari.

• 3. O‘simlik yelimlari.
• Gulqog‘oz yelimi kraxmalni qaynatish natijasida qisman parchalanib hosil bo‘lgan dekstrindan olinadi. Oddiy gulqog‘ozlarni yelimlashda va kitobni muqovalashda ishlatiladi. Gulqog‘oz yelimi tez buzilmasligi uchun mis kuporosi va taxtakanaga qarshi DDT (dixlordifeniltrixlormetilmetan) qo‘shiladi. Toza dekstrin yelimi marka va konvertlarni yelimlashda qo’llaniladi.