2 -amaliy mashg’ulot mavzu: Bir omilli tajriba o‘tqazish va tajriba natijalariga ishlov berish to’QUV DASTGOXIDA to’qima xosil bo’lish jarayonini talqiqot qilish. Ishdan maqsad

2 -AMALIY MASHG’ULOT
MAVZU: Bir omilli tajriba o‘tqazish va tajriba natijalariga ishlov berish
TO’QUV DASTGOXIDA TO’QIMA XOSIL BO’LISH JARAYONINI TALQIQOT QILISH.
Ishdan maqsad: To’quv dastgoxida to’qima xosil bo’lish jarayoni omillarini aniqlashning ba’zi bir usullarini va amaliy qo’llashni o’rganish.
Kerakli jixozlar: To’quv dastgoxlari, kulachokli, karetkali XXQMlari va Jakkar mashinasi, kulachoklar, kartonlar, perfolentalar.
Topshiriqlar:
1.To’quv dastgoxini elastik taxtlash sistemasini (ETS) o’rganish.
2.To’quv dastgoxi turlari va ularning asosiy mexanizmlari bilan tanishish.
3.To’quv laboratoriyasida o’rnatilgan to’quv dastgoxlarida arqoq tashlash usullari, tanda ipi va to’qima uzunliklarini ETS zonalari bo’yicha o’lchab, natijalarni keltirilgan jadvalga tushiring.
4. 1- jadvalda keltirilgan to’quv dastgoxlariga o’rnatilgan xomuza
xosil qilish mexanizm turlarini o’rganish.
5. Xomuza xosil qilish mexanizmlari bo’yicha quyidagi amallarni
bajarish:
Hisobot mazmuni
Zaruriy jixoz va ashyolar:- to’quv dastgoxi, tenzometrik qurilma, bir va bir necha iplarning xamda to’qima tarangligini aniqlovchi datchik, to’quv dastgohi bosh valining xolatini aniqlovchi induksion datchik,tarozi va toshlar, oxorlangan iplar guruxi, iplarni mahkamlash uchun tayanch tokcha, kronshteyn.
Ishning maxmuni.
1. Tanda va arqoq iplarining xamda to’qimaning tarangligini va bosh val xolatini aniqlovchi jixozlarning tuzilishi va ishlashi bilan tanishish.
2. Tadqiqot ishlari uchun blok-sxema qurilmasini tuzish.:
A) tanda iplarining tarangligi
B) arqoq iplarining tarangligi
G) taranglikni rostlash va o’lchash
E) bosh valning xolatini aniqlovchi
D) xomuza balandligini aniqlash va diformasiyani xisoblash
E) xomuza balandligi va ip deformasiyasini taranglikka ta’sirini aniqlash
3. Dastgoh bosh valining yuqorida ko’rsatilgan omillarini yozing.
4. Tanda ipining tarangligini aniqlovchi datchikni turg’un xolatda sinab ko’ring.
Ishni bajarish tartibi.
1. Bitta, bir gurux iplar va to’qima tarangligini xamda bosh valning xolatini aniqlovchi datchiklarning sxemasini tuzish. Ularning tuzilishi, o’rnatish va mustahkamlash usullarini xamda qurilmani ishga tushirishni o’rganing.
2. Ta’minlash bloki, ossillograf va kuchaytirgichlarni vazifasi aniqlang. Blok sxemani tuzish. Undagi jixozlarning markasi, Elektr ta’minlash manbai, ulardagi kuchlanish va chastota (tebranish).
Bosh yig’indidan namuna olish usullari quyidagi turlarga bo’linadi.

1. 
   Bir pog’onali; 2. Ikki pog’onali; 3. Ko’p pog’onali.
   

Bir pog’onali usulda bosh yig’indidan namuna olish shakli.
2-rasm. Bir pog’onali usulda namuna olish shakli.
Bir pog’onali usul bo’yicha namuna bosh yig’indini o’zidan olinadi.
Bir pog’onali usul quyidagi turlarga bo’linadi:

1. 
   Tasodifiy; 2. Mexanikaviy.
   

Bir pogonyali usulning tasodifiy turi orqali bosh yig’indidan namuna olinganda tasodifiy sonlar jadvalidan foydalaniladi.
Masalan, 100 ta toydan 10 tasi namuna sifatida olinishi kerak. Bunda hamma toylarni raqamlab chiqiladi.
Tasodifiy sonlar jadvalidan foydalanib (1-jadval), 42, 01, 99, 12, 13, 21, 44 va hokazo toylar namuna sifatida olinadi.

Tasodafiy sonlar jadvali

2042	2621	2099
2201	2044	va h. k.
2199	2405
2312	2598
2013	2097

Mexanikaviy usulda namuna olinganda ma`lum oraliq (masofa) belgilanib, shu oraliqni nazarga olgan holda bosh yig’indidan namuna olinadi.

Masalan, oraliq; unga teng unda: 1, 21, 31, 41, va hokazo toylar namuna sifatida tanlanadi.