2- kurs “farmakologiya” fanidan oraliq nazorat biletlari. 1-bilet

3.Asetilxolinni ta’sir mexanizmi,farmakologik xususiyatlari.

Javob: Atsetilxolin modda sifatida organizmga yuborilganda M va H- xolinoretseptorlar Qo‗zg‗aladi, shuning uchun bu modda xilma-xil farmakologik xususiyatlarga ega. Atsetilxolinning qaysi xolinoretseptorlarga ko’proq ta‘sir etishi va ayniqsa, uning ta‘sir Kuchi moddaning miqdoriga bog’liq. Shuni ta‘kidlash kerakki, atsetilxolinning faol Miqdori yuborilganda M — hamda H — xolinoretseptorlar barobar qo‗zg‗alsa ham, Faqat M — xolinoretseptorlarga bo’lgan ta‘siri sezilarli bo’ladi, chunki Atsetilxolinning M —xolinomimetik ta‘siri uning H-xolinomimetik ta‘sirini to’sib Qo’yadi. Agar M — xolinoretseptorlar atropin bilan falajlantirilsa, unda atsetilxolinning H — xolinomimetik ta‘siri sezilarli bo’ladi. Atsetilxolinning M — xolinomimetik Ta‘siri parasimpatik nervlaming qo’zg’alishida ko’rinadigan ta‘sirga o’xshaydi, bunda Yurak urishi sekinlashadi (bradikardiya), qon tomirlar kengayadi, qon bosimi qisqa Muddatga pasayadi, toj tomirlar ko’pincha qisqaradi. Bronx, me‘da- ichak silliq Mushaklari qisqaradi, ichak peristaltikasi kuchayadi, undagi bezlar faoliyati ham oshadi. O’t, siydik pufagi silliq mushaklarining tonusi oshadi. Atsetilxolin ko’zga Tomizilganda shox parda aylanma mushaklarining M — xolinoretseptorlarini Qo’zg’atadi, mushaklar qisqaradi, qorachiq torayadi (mioz), natijada rangdor parda Yupqalashadi, ko’zning oldingi kamerasidagi burchak kattalashadi, ko’z suyuqligini Oddingi kameradan shlemm kanaliga o’tishi oshib boradi, ko’zning bosimi pasayadi. Ko’zning kipriksimon mushaklari ham qisqaradi, sinn boylami bo’shashadi, gavhar Dumaloqroq bo’lib, ko’z yaqinda joylashgan narsalarni ko’rishga moslashadi, ya‘ni Akkomodatsiya spazmi kuzatiladi.Atsetilxolinning H — xolinomimetik ta‘siri H —Xolinoretseptorlar qo’zg’alishida kuzatiladigan ta‘sirga o’xshaydi. Qon bosimi oshadi, Yurak urishi tezlashadi, chunki buyrak usti bezining miya qatlamidan katexolaminlar Ajralib, qonga o’tadi, karotid sinusdagi xolinoretseptorlar qo‗zg‗alishi tufayli nafas olish Qiyinlashadi, hansirash paydo bo’ladi.Atsetilxolin tezda parchalanishi, gematoensefalik To’siqdan o’tolmagani tufayli, uning markaziy nerv sistemasiga ta‘siri deyarli bo’lmaydi. Atsetilxolin fiziologik analizator sifatida eksperimental farmakologiyada qo’llaniladi, Tibbiyotda bronxlaming sezuvchanligi atsetilxolin bilan sinaladi. Ushbu sinov bolalar va Kattalardagi bronxial astma kasalligi sabablarini aniqlash uchun qo’llanadi, bunda Atsetilxolin bemorlarga xuruj bo’lmagan vaqtda aerozol sifatida yuboriladi.