2. Bozor va tavakkalchilikni nazariy asoslari

Tavakkalchilikni pasaytirish yo`llari
Xususan qarorlar qabul qilishda bozorlar rolini usishi quyidagi kuzatishlarda to`g`ridan to`g`ri tasdiqlaydi:

• 
  bir paytning o`zida texnik taraqqiyot sur`ati o`sadi, loyihalash va kapital qurilishni amalga oshirish muddati cho`ziladi. Bu toki mahsulot bozorga chiqquncaha ishlab chiqarish texnikalogiyasi nuqtai nazaridan hamda shu mahsulotning xususyati nuqtai nazaridan ma`naviy eskirishni anglatadi.
  
• 
  
  ishlab chiqarishning umumiy hajmida yangi mahsulotlar ulushi doimo o`sadi, lekin oldin ishlab chiqilgan mahsulotga nisbatan bular uchun bozor nisbatan kam darajada o`rganilgan bo`ladi.
  
• 
  ilmiy tadqiqotlar va ularning hayotga tadbiqi uchun ajratiladigan mablag` ulushi o`sadi. Bu sohada ko`riladigan foyda sekin jarayonda, o`ta noaniq bo`ladi.Butun dunyo bo`yicha bu omillarning ta`sirida tavakkalchilik rolini o`sish tendensiyasi yuzaga keladi. Aksariyat rivojlangan mamlakatlarda masalan, narxlarni belgilangan va mahsulotni eskirishi bo`yicha tavakkalchilikdan sug`urtalanish maqsadida o`lchami tarmoqlar bo`yicha o`zaro farqlashuvchi zahira (rezerv) fondi tashkil etiladi. Jihoz asbob uskunalarni ma`naviy eskirishiga tenglashtiruvchi ancha yuqori o`lchamdagi amortizatsiya ajratmasi qo`llaniladi.Tavakkalchilik va zahira fondini tashkil etish bir-biri bilan uzviy bog`liq bo`ladi. Bu o`zaro bog`liq bir tomondan material harakterga ega bo`lsa, ikkinchi tomondan hisob-kitob xarakteriga ega bo`ladi. O`zaro material bog`lanish- zahira foydalarini real yaratishni belgilaydi, hisob-kitob bog`lanish to`g`risida gap borsa shuni ta`kidlash joiz-ki, tez-tez tavakkalchilik koeffitsenti, samaradorlik hisob-kitobiga kiritilib boriladi. Tavakkalchilik xislatlarni qaysi bir tomonini tahlil qilmang unda tavakkalchilik xarajat omili shaklida bo`lib pirovard natijada u kutilayotgan foyda shaklini omili yaqqol namoyon bo’ladi. (Bu masalalarga biz tashkilot darajasidagi tavakkalchilikni qarab chiqishda qaytamiz). Ma`lum-ki, xalk xo`jaligi darajasida barcha ko`rinishdagi tavakkalchilikni hisobga olish kerak, ayniqsa uzoq muddatli rivojlanish yo`nalishlarini belgilash bilan bog`liq tavakkalchilikni, shuningdek muvaqqat va hududiy (obyekt) tavakkalchilikni ta`sirini hisobga olish lozim.