2-laboratoriya ishi tashqi alomatlari bo‘yicha tabiiy jinslarni tashkil etuvchi minerallarni aniqlash va ta’riflash

Dala shpatlari (polevыe shpatы) 
Er qobig’i massasining 50% dan ko’prog’ini dala shpatlari tashkil etadi. 
Tarkibi bo’yicha ular alyumosilikatlardir. Kelib chiqishi magmatik, magmatik 
jinslarni tashkil etuvchi asosiy minerallardir. 
Yuqori qattiqlikga ega - 6, mexanik ta'sir va suv ta'siriga chidamlidir. 
Nurash 
natijasida 
cho’kindi 
jinslarga 
aylanadi va kvars kabi qum va loyning asosiy 
tashkil etuvchisi hisoblanadi. 
Dala shpatlarining asosiylari bu ortoklaz 
va plagioklazdir. 
Ortoklaz – K
2
OAl
2
O
3
6SiO
2
. Qattiqligi – 
6, zichligi – 2,56g/sm
3
, rangi och pushti, 
sarg’ish pushti, pushti va tim qora. Siniq 
parchasi tekis, pog’onali, ulanish tekisligi 90
o 
burchak ostidagi ikki yo’nalish 
bo’icha mukammal. Yaltiroqligi shishasimon. 
Kelib chiqishi magmatik bo’lib, nordon magmatik jinslar tarkibiga kiradi, 
liparit; nurash natijasida cho’kindi jinslarga aylanadi: qum, loy. 
Suvda erimaydi, mexanik ta'sirga chidamli, harorat tebranishi natijasida 
ulanish tekisligi bo’ylab parchalanadi. Gaz, suv va boshqa agentlar ta'sirida 
kaolin loyiga aylanadi. 
Ortoklaz shisha va keramik buyumlar ishlab chiqish sanoatida asosiy xom 
ashyo hisoblanadi, glazur va emal ishlab chiqarishda foydalaniladi. Uning 
yashil turi qurilishda keng ko’lamda ishlatiladi. 
4. Ishni bajarish tartibi 
 
Minerallarni o’rganishda ularning qattiqligi aniqlanadi va undan so’ng 
boshqa fizik xususiyatlari aniqlanadi: rangi, yaltiroqligi, ulanish tekisligi, siniq 
Talk 
Ortoklaz 

---

parchalari. Mineral nomi, kimyoviy ifodasi va sinfi, hamda xos xususiyatlari 
o’qituvchi tomonidan ko’rsatiladi. Barcha ma'lumotlar daftarda jadval 
ko’rinishida qayd etiladi. Minerallarni qayd etish namunasi 2-jadvalda 
ko’rsatilgan.