2-Lektsiya. Mineral hám organikalíq tóginler haqqínda túsinik. Tóginlerdi qollaw usíllari hám ekologiyasi. Tóginler haqqínda túsinik. Azotli tóginler

Ammoniyli hám ammiaklı tóginler.

Ammoniy sulfatı (NH₄)₂SO₄, N-20, 5-21%, S-23-24%

Mayda kristallı duz. Suwda jaqsı eriydi. Gigroskopikalıǵı kutá tómen. Kukirt kislotasıń gaz halındaǵı amiakka toyındırıw jolı menen alınadı.

2NH₃+H₂SO₄=(NH₄)₂SO₄

Bul tógindi alıwda sintetikalıq ammiaktan paydalanıladı. Sintetikalıq sulfat ammoniy aq reńde, koksoximiyalıq sulfat ammoniy organikalıq aralaspalar bolǵanlıqtan surǵılt, hawa reń yamasa qızgılt reńlerde boladı.

Organikalıq jergilikli tóginlerge: darisler, torf hám kan unları, fekallar, azıq awkat sanaatınıń qaldıqları hám kók tóginler kiredi.

Túrli dárisler, torf, fekallar, kompostlar, kók tóginler.

Barlıǵı jergilikli tógin delinedi. Olarda ósimlikke kerek bolǵan barlıq azıq elementleri boladı. Jáne ondaǵı organik zatlar topıraqtıń mikroorginizimlerdiń rawajlanıwın jaqsılaydı.

Dárisler. Eń tiykarǵı organik tógin. Tolıq tógin delinedi. Dáris jáne eń arzan tógin. Akademik D.N.Pryanishnikov-meneral tóginler qansha kóp shıǵarılǵanı menen dáris awıl xojalıǵında tiykarǵı tóginlik áhmiyetin hesh qashan joytpaydı degen. Dáristıń tek bir jıl emes, bir neshe jıllarǵa saqlanadı. Tájiriybe maǵlıwmatları boyınsha 1 tanna dáris 4-5 jıl ishinde 1ts. dán qosımsha zúráátin támiyinleydi. Quramalı-haywannıń túrine, ot-jemge, tóselgen tósekke hám saqlawǵa baylanıslı. Dáris qurami-% esabında.

	Suw	Organik zatlar	Ulıwma azot	R2 O5	K2O	SaO	I-bastan alınatuǵın dáris jılı na tonna
İri qara mal	77,3	20,3	0,45	0,23	0,50	0,40	7-9
Atlar	71,3	25,4	0,58	0,28	0,63	0,21	5-7
Qoylar	64,6	31,8	0,83	0,23	0,67	0,33	0,6-0,9
Shoshqalar	72,4	25,0	0,45	0,19	0,60	0,18	1-2

Ortasha berilgen t-ot-jemnen dáris quramına 40; organik zatlar, 50% azot, 80% fosfor,95% kaliy ótedi. Dáristiń kóbeyiwine hám quramınıń sapasına tósek kúshli tásir etedi.