2-ma’ruza. Ideal gaz qonunlari. Gaz holati tenglamalari. Boyl-Mariott, Sharl va Gey-Lyussak qonunlari reja



Download 341,84 Kb.
Pdf ko'rish
bet2/7
Sana14.04.2022
Hajmi341,84 Kb.
#549912
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
2Ideal gaz qonunlari

Boyl-Mariot qonuni.
Bu qonunni 1662 yili Boyl va 1667 yili Mariot kashf etganlar: ma‟lum 
miqdordagi o‟zgarmas temperaturadagi gazning hajmi bosimiga teskari proporsional bo‟lib, ular 
ko‟paytmasining qiymati o‟zgarmasdir.
PV 

sonst yoki R R
1


------- 

--------- 
V
1
V
R V
1
------

-------- 
R
1

SHarl va Gey-Lyussak Qonuni.
Bu qonunni ham bir-biridan bexabar holda 1787 yil SHarl va 
1802 yil Gey-Lyussak kashf etgan: gaz o‟zgarmas bosimda 1

isitilsa, uning hajmi boshlang‟ich 
hajmning 1

273,2 qismiga kengayadi yoki gaz o‟zgarmas hajmda 1
0
isitilsa, uning bosimi 
boshlang‟ich bosimning 1

273,2
qismiga ortadi. Agar gaz 0
0
dan t gacha isitilsa

V

V
0
(1

------ t) R 

const
273,2 

R

R

(1

---------t) V

const 
273,2
V
0
R
0
V

--------( 273,2 

t) R

------------ (273,2

t)
273,2 273,2
yoki 273,2



T bo‟lgani uchun 


const
p
. T


sonstv . T bundan 
V T R T
-------- 

------- va ------ 

----
V
0
T
0
R
0
T

kelib chiqadi. (izabara va izaxora grafiklari berilsin). 


const P 

const 
Avagadro Qonuni: bir xil bosim, bir xil temperaturada turli gazlarning teng hajmlardagi 
molekulalar soni o‟zaro teng bo‟ladi:


n
1
V
1
-------- 

------- P

const
n
2
V
2


const 
1 mol moddada № A 

0, 6024 . 10
-24 
molekula bor ( Avagadro soni)
Normal sharoitda ( t
0

0
0
C yoki T

273,15 K va P

760 mm sim.ust Bo‟lganda ) 1 mol gazning 
hajmi
V


22,414 l
Normal sharoitda T
0

273,15 K
P
0

760 mm sim.ust. n

1 mol
gazning hajmi V

(mollar hajmi) ga teng bo‟lsin. O‟zgarmas bosimda T gradus qizdirilsa uning 
hajmi V
1
ga teng bo‟ladi. So‟ngra o‟zgarmas temperaturada uning bosimi P ga o‟zgariltirilsa 
hajmi V ga o‟zgaradi.
273,75 P
0
V
0
T P
0
V

T P V 
Gey-Lyussak va Boyl -Mariot qonunlariga binoan: 
T
V
1

V
0
----------- ( Gey-Lyussak qonuni)
273,75

PV 

P
0
V
1

P
0
V
0 ------------
( Boyl-Mariott) 
273,75 
PV P
0
V
0


------------ 

--------------- 

R
T 273,75 
Bu erdan PV 

RT 
n-mol ideal gaz uchun
PV 

nRT 
kelib chiqadi.

Bizga ma‟lumki n 

----- 

m
Unda PV 

----- RT 
M
Agar biror gaz uchun muayyan temperaturada uning bosimi va hajmi aniqlangan bo‟lsa (n.sh) bu 
gazning molekulyar massasini yuqoridagi tenglamadan hisoblash mumkin: 
m . R . T 


-------------- 
PV 
 
 
Gazlarning kinetik nazariyasi. 
 
Fizikaviy kimyo kimyoviy jarayonlarni o‟rganishda termodinamika va molekulyar-
kinetik nazariyadan foydalanadi.
Gazlar haqidagi asosiy qonunlar tajriba asosida topilgan.Ularni nazariy jihatdan izohlash 
uchun gazlarning kinetik nazariyasini yaratishga to‟g‟ri keldi. Gaz so‟zini dastlab, XVIII asrning 
boshlarida Van-Gelmont fanga kiritgan bo‟lib, bu so‟z “xaos”-tartibsiz degan ma‟noni beradi. 
Gazlarning molekulyar-kinetik nazariyasidagi asosiy fikrlarni dastlab, XVIII-asrning o‟rtalarida 
rus olimlaridan D.Bernulli (1738) va M.V.Lomonosov (1745) bayon etganlar. 
hozirgi zamon molekulyar-kinetik nazariyasiga muvofiq:
1). gaz juda ko‟p miqdordagi mayda zarrachalardan iborat bo‟lib, bu zarrachalar hamma vaqt tez 
va tartibsiz harakatda bo‟ladi; gaz zarrachalarini mutlaqo elastik sharlar deb qarash mumkin;
2). bu zarrachalar to bir-biri bilan to‟qnashguncha to‟g‟ri chiziq bo‟ylab harakatlanadi;


3). molekulalarning xajmi idish hajmiga qaraganda juda kichik bo‟ladi; shuning uchun 
molekulalarning hajmi hisobga olinmaydi. 
Gaz molekulalari, umuman aytganda, har xil tezlik bilan harakat qiladi, lekin har bir 
temperaturada gaz molekulalari ma‟lum o‟rtacha arifmetik tezlikka ega bo‟ladi, bu o‟rtacha 
arifmetik tezlik quyidagi formula bilan xisoblanadi: 
u

u
1

u
2

u
3

... u
n
n
bu erda : u-o‟rtacha arifmetik tezlik, u
1
, u
2
, u
3
, u
n
- har qaysi molekulaning tezligi, n-molekulalar 
soni.
Gaz xolatida moddaning zarrachalari (atomlar, molekulalar) orasidagi masofa ancha 
katta bo„ladi. SHu sababli ayrim zarrachalar orasidagi o„zaro tahsir kuchlari juda kam bo„lib, gaz 
xolatidagi moddani istalgancha siyraklashtirish yoki, aksincha, suyuq yoki qattiq xolatga 
o„tgunga qadar siqish mumkin. Modda gaz xolatida 2,3 va undan ko„p zarrachalardan tarkib 
topgan komplekslar xosil qilish ham mumkin. Gaz modda suyuq xolatga o„tkazilganda, uning 
xajmi minglab marta kamayadi. Bunda gaz molekulalarining xajmi o„zgarmaydi. Balki ular 
orasidagi masofa qisqaradi xolos. 
Gazlarda molekulalr orasidagi masofa katta va molekulalarning xajmi juda kichik 
bo„lganligi sababli gazlarga oid qonunlarni keltirib chiqarishda gaz molekulalari orasidagi o„zaro 
tahsir kuchlari va molekulalarning xajmi hisobga olinmagan. Molekulalar orasidagi o„zaro tahsir 
kuchini va molekulalari xajmini xisobga olmasa ham bo„ladigan gazlar ideal gaz deb ataladi. 
Asosiy gaz qonunlari ana shunday ideal gazlar uchun keltirib chiqarilgan. 
Gazlarga oid birinchi qonun gaz xajmining bosimga bog„liqligi ifodalaydi: 

Download 341,84 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish