2-mavzu. Mahsulot sifatini nazorati qilish tizimi

Optik defektoskopiya qurilmalari, kuzatuvchi optik qurilmalari

Ushbu turdagi qurilmalar endoskop yoki boroskop deyiladi. Endoskoplarning ishlash printsipi mahsus optik tizim yordamida ob’ektni ko’rishga asoslangan natijada olingan tasvir bir necha metrga uzatiladi. Endoskoplar 3 ta turga bo’linadi:

1. 
   linzali
   

2. 
   tolali-optik
   
3. 
   aralash
   

Tibbiyotda oshqozon kasalliklarini tekshirishda tolali optik endoskop keng qo’llaniladi. Uni optik sxemasi quyidagicha.

6.34-rasm.
1-yorug’lik manbai (100-300 Vt li galogen lampa); 2- kondensor; 3- optik filtr; 4- tashqi yorituvchi nur o’tkazgich; 4^’- endoskopni yorituvchi nur o’tkazgichi; 5-tasvirni uzatuvchi nur o’tkazgich; 6- okulyar; 7-qayd qilish tizimi; 8- ob’ektiv 9- shaffof prizma; 10- tekshiriluvchi ob’ekt

Lazerli defektoskoplar, defektoskopik axborotni tahlilini kogerent optik usullari.

Nur manbai sifatida lazer ishlatiladi. Qimmatligi tufayli kam ishlatilinadi.
Ushbu defektoskoplarda asosan geliy- neon lazeri ishlatilinadi. Yaponiyada keng tarqalgan defektoskoplarni Takenaka- Elektronix firmasi ishlab chiqaradi. Po’lat, mis, alyuminiy, temir, turli qog’oz, faneradan tayyorlangan list shaklidagi mahsulotlarni tekshiradi. SDB-300 modelidagi qabul qiluvchi optik tizimli parabola optik ko’zgudan iborat bo’lib, u yorug’lik oqimini tekshiriluvchi ob’ektdan fotokuchaytirgich ob’ektiviga yo’naltiradi. Ushbu qurilma diametri 100 mkm dog’larni diametri 200 mkm li teshiklarni aniqlab beradi.
SDA-300 va SDE-2000 qurilmalarda yorug’lik manbai- oddiy lampochka va ko’p elementli chiziqli qabul qilgich mavjud. Optik spektrni infraqizil diapazonidagi ayrim qurilmalari ko’zguli tizim yordamida tekshiriluvchi ob’ektga yorug’lik yuboradi. Ko’zguli tizim 2 ta o’zaro perpendikulyar ko’zgulardan iborat yorug’likni ma’lum qismi tekshiriluvchi ob’ekt bilan yutiladi va uni temperaturasini oshiradi. Ob’ekt o’zidan energiya chiqaradi. Agar ob’ektda nuqson bo’lsa, uni turli qismlari turlicha energiya chiqaradi va infraqizil qabul qilgich tizimi qabul qiladi.
Proektsion mikroskopiya yorug’likni kvant kuchaytirgichlariga asoslangan. Ob’ekt ob’ektiv yordamida lazerdan chiqqan nur bilan yoritiladi. Ob’ektdan qaytgan nur aktiv muhitdan o’tadi (mis bug’laridan o’tadi) kuchaytiriladi va ekranga proektsiyalanadi. Mikroskopni xususiyati- ob’ektni har qanday elementida quvvatli lazer nurni fokuslanishi (to’planishi) va uni o’zgartirish imkoniyati.
Defektoskopik axborotni tahlil qilishda kogerent optik usullardan foydalanish qulay.
Kogerent optik analizator sxemasi.



6.35-rasm.
1-lazer; 2-ob’ekt; 3- linza; 4- fure spektori; 5- diafragma; 6- linza; 7- ekran; f-linzalarni fokus masofasi.